Eshniyazova O. T

qizil, shirin, nordon.

2

. Orttirma daraja belgining me’yodan ortiq ekanligini bildiradi. Quyidagi

yo’llar bilan hosil qilinadi: 1) oddiy daraja shaklidagi sifat oldidan eng, tim,
jiqqa, liq, to’q, g’oyat, nihoyatda, juda, rosa, zap, bag’oyat, hammadan
so’zlarini qo’shish bilan: juda qiziq, eng katta; 2) oddiy daraja shaklidagi
sifatning birinchi bo’g’inini ajratib ( ba’zan tovush o’zgarishi mumkin) juftlash
yo’li bilan: bus-butun, kap-katta, yam-yashil, sip-silliq, to’ppa-to’g’ri, tep-tekis;

3

) urg’u berish bilan: qaaari, maayda, uzuun; 4) ayrim sifatlarni chiqish
kelishigida sifatlash bilan: kattadan-katta, shirindan-shiran, azizdan-aziz.
. Qiyosiy daraja - belgining me’yodan biroz kam ekanligini qiyosan ifodalaydi.
Maxsus shakli –roq: Nomus jondan ham qimmatliroq. (F.Shiller)
. Ozaytirma daraja - belgining me’yodan kam ekanligini bildiradi. Quyidagi
yo’llar bilan hosil qilinadi: 1) oddiy daraja shaklidagi sifat oldidan sal, biroz,

3

4

1

7


xiyla, picha, uncha, u qadar, bir muncha, nim so’zlarini qo’shish bilan;

2

) -(i)sh, -(i)mtir shakllarini qo’shish bilan: qoramtir, ko’kish, ko’kimtir, ko’k.
M. Hamroyevning 2011-yilda chop etilgan ”Ona tili” qo’llanmasida

o’zbek tilida daraja kategoriyasi haqida ma’lumotlar berilgan.
Shaxs va narsalarga xos belgining ortiq-kamligi jihatidan farqlanishi sifat

”

darajasi deyiladi. Sifatning quyidagi daraja shakllari bor: 1) oddiy daraja; sifatlar

belgining meyordagicha ekanligini ko’rsatadi va maxsus ko’rsatkichga

1

8

(qo’shimchaga) ega emas” . Kitobda bu darajaga bir qancha misollar berilgan.

2

) orttirma daraja: sifatlar belgilarining me’yordan ortiq ekanligini bildiruvchi

sifatlardir. Orttirma daraja quyidagi usullar yordamida hosil qilinadi: 1) maxsus

so’zlar yordamida. Bunda oddiy darajadagi sifatlardan oldin eng, juda, g’oyatda.

2

) birinchi bo’g’inni takrorlash yordamida. Bunda oddiy darajadagi sifatlarning

birinchi bo’g’inni to’g’ridan-to’g’ri yoki turli tovush o’zgartirishlari bilan
takrorlanadi: dum-dumdloq, pak-pakana, sap-sariq misollar kabi.

3

. Qiyosiy darajadagi sifatlar belgining me’yoridan sal kam ekanligini qiyoslab,

solishtirib ifodalaydi va oddiy darajadagi sifatga –roq qo’shimchasini qo’shish
bilan yasaladi: Olma daraxti shaftoli daraxtidan balandroq.

4

. Ozaytirma darajadagi sifatlar belgining me’yordan kamligini ifodalaydi. Bu

daraja quyidagicha yasaladi: 1) oddiy darajadagi sifatdan oldin yarim, nim,