Ер тузишни лойихалаш

êóçãè ýêèí ëàð
ì àêêàæ¢õî ðè
šàí ä ëàâëàãè
17 расм. Алмашлаб экиш ротацияси йиллари бўйича экинларнинг жойлашиши
 (а-
биринчи, б-иккинчи йили) 
Бир неча меҳнат жамоаларини кооперациялаш ва уларнинг харакатларини 
бирлаштириш мақсадида, қишлоқ хўжалик экинларининг массив қилиб 
жойлаштирилиши ёнма-ён жойлашган алмашлаб экиш далаларида ҳам мумкин. 
Бунда экинлар алмашиниши ва далалар тартиб рақамлари шундай 
белгиланадики, етакчи экин бир вақтнинг ўзида қўшни алмашлаб экиш 
чегараларига ягона массив ташкил этиб чиқарилиши керак. 
Майдонлари катта бўлмаган ишлаб чиқариш бўлим-ларида ва бутун 
хўжаликда экинларни жамлаш мақсадида, қисқа ротацияли алмашлаб экишлар 
жорий этилади. Бун-дай алмашлаб экишларни жорий этиш экин майдонлари 
таркибида кўп сонли ҳар хил экинлар мавжудлиги ҳамда айрим экинларнинг 
(каноп, қанд лавлагиси ва бошқ.) уларни олдинги жойларига узоқ вақтдан 
кейин қайтаришни талаб қиладиган биологик хусусиятлари натижасида 
қийинлашади. Қисқа ротацияли алмашлаб экишларни жорий этишда бундай 
экинлар майдони ярим даладан ошмаслиги, кейинги жойлаштиришда даланинг 
иккинчи ярмидан фойдаланиш учун, керак. 
Масалан, экинлари қуйидагидек алмашадиган алмашлаб экишда : 1 - 
баҳорги дон, кўп йиллик ўтлар билан; 2 - кўп йиллик ўтлар; 3 - кўп йиллик 
ўтлар; 4 - кузги ғалла; 5 - каноп; 6 - силосбоплар; 7 - кузги ғалла; 8 - баҳорги 
дон, даланинг майдонини қисқа ротацияли алмашлаб экишни ўзлаштириб икки 
бараварга йириклаштириш мумкин. Бунда ротациянинг биринчи 4 йили 
қуйидагидек бўлади: 1 - баҳорги дон кўп йиллик ўтлар билан қўшиб экилган; 2 
- кўп йиллик ўтлар; 3 - кузги ғалла; 4 -каноп+силосбоплар. Кейинги 4 йилда 
алмашлаб экиш қуйидаги шаклда бўлади: 1 - баҳорги дон, кўп йиллик ўтлар 
билан қўшиб экилган; 2 - кўп йиллик ўтлар; 3 - кузги ғалла; 4 -
силосбоплар+каноп. Бундай алмашлаб экишда каноп олдинги ўрнига фақат 8 
йилда кейин қайтади. 
Алмашлаб экишлар сонининг қисқариши ва экинларнинг жамланишига 
табақалаштирилган экинлар таркибига эга алмашлаб экишларни жорий этиш 
йўли билан ҳам эришилиши мумкин. Масалан, агар эрозияга учраган ерлар 
ердан фойдаланишнинг бутун майдони бўйича кичик участкалар тарзида 
жойлашган ва тупроқни ҳимояловчи алмашлаб экишни ташкил этиш 
имконияти бўлмаса, ишчи участкаларни ажратиб ва улар учун ўзининг экинлар 
алмашинишини белгилаб, ягона алмашлаб экиш жорий этилиши мумкин (26 
жадвал).

---

315 
26 жадвал