ARMSTRONG NIL
(1930-yilda tug'ilgan)
Qaysi bola yoshligida
uchuvchi bolishni
xohlamagan, deysiz. Yuriy Gagarin kosmos
ga chiqqandan keyin esa hamma bola kos-
monavt bolishni orzu qilib qoldi. AQSH as-
tronavti Nil Armstrong ham yoshligidan avi-
atsiyaga qiziqib, 16 yoshidan samolyotda
mustaqil ucha boshladi. 1955-yilda universitet-
ning aviatsiya fakultetini tamomlagandan ke
yin turli harbiy aviatsiya qismlarida uchuvchi,
sinovchi-uchuvchi bolib ishlab yurdi, hatto,
kunlardan bir kuni 100 kilometr balandlikda
uchadigan X=15 rusumli samolyotni sinovdan
o‘tkazdi. Samolyotlarni sinashga doir kitoblar
yozdi. 1962-yilda uni astronavtlar tayyorlaydi-
gan milliy aeronoavtika boshqarmasiga qabul
qilishdi. 1966-yilda Armstrong birinchi bor
“Jeminay=8” kosmik kemasida D. Skott bilan
birgalikda kosmosga parvoz qildi. 1969 yil-
ning 16-iyul kuni N. Armstrong M. Kollinz va
E.OIdrin bilan birga Oy tomon parvoz qildi.
1969-yil 21-iyul
kuni Arm strong insoniyat
tarixida birinchi b o lib Oy sathiga qadam
qo‘ydi, 20 minutdan keyin Oldrin ham unga
qo‘shildi. Astronavtlar dastlab yurishni, yugur-
ishni va h a tto s a k ra s h n i m ashq q ilib
ko‘rishganidan keyin Yerdan olib borilgan il
miy apparatlarni kema atrofidagi joylarga
o‘rnatishdi. Oy jinslaridan namunalar yiglshdi
(22 kilogramm), AQSH bayroglni o'rnatishdi,
shu davrgacha kosmonavtika sohasida xiz-
matni o'tab turib halok bolgan birodarlari
Y.A.Gagarin, V.M.Komarov, V.Grisson, E.Uayt
va R.Chaffilarning tasvirlari tushirilgan medal-
larni joylashtirishdi. Bu ishlarni 2 soatcha vaqt
ichida qilib bolishdi. Inson oyog'i birinchi bor
tekkan joy “Sokinlik bazasi”
deb atala bosh-
landi. 1969-yil 24-iyulda astronavtlar Tinch
okeaniga, ularni kutib turgan joyga qo‘ndirildi.
Shunday qilib, Armstrong boshliq astronavt
lar guruhi g‘oyat murakkab va qiyin vazifani -
Yerdan boshqa osmon jism larini bevosita
o'zlashtirish davrini boshlab berishdi. Inson
ning azaliy orzusi - Oyga chiqish xayoli amal
ga oshdi.
ARSLON
Afrika savannasi uzra qorong'ulik tushgan.
Qishloqdagi odamlar shirin uyquda, echki va
qo'ylar qo'raga qamalgan, boglangan ot va
tuyalar mudramoqda.
Birdan dahshatli o'kirish hamma yoqni
larzaga keltirib yubordi. Odamlar o‘rinlaridan
sapchib turishdi, jonivorlar tipiichilab qolish-
di. Boyagi dahshatli o'kirish yana takrorlandi,
demak, hayvonlar podshosi — arslon ovga
chiqibdi.
Axir uni hayvonlar podshosi, sher
deb bekorga atashmagan.
Kuch-qudrat, chaqqonlik va dovyuraklikda
arslonga teng keladigani yo'q. U yashirinmay-
di, o‘z oljasiga panadan pisib hujum qilmay-
di. Arslon men ovga chiqdim, hoy hayvonlar,
o ‘z in g n i e h tiy o t qil, deb o c h iq c h a s ig a
ogohlantiradi. Yovvoyi cho'chqa va yo'l-
y o l zebra, tezchopar va bahaybat buyvol,
ehtiyot bol!
Uzoq vaqt arslonlar chindan ham Afrika
savannalarining hokimi bolgan.
Mahalliy aholi
esa bu yirtqichni ahyon-ahyonda ovlagan.
Ammo qurolli odamlar paydo bo'lgach, ars-
lonning kuch-qudrati ham, chaqqonligi ham,
dovyurakligi va yashirinishdagi uddaburonligi
ham yordam bera olmadi. Oradan ko'p vaqt
o'tm ay, arslonlarni deyarli butunlay qirib
tashlashdi. Hozir arslonlar Markaziy Afrika-
ning ayrim rayonlarida va qo'riqxonalarda,
shuningdek, juda oz miqdorda Hindistonda
saqlanib qolgan.
Dastlab arslonlar qirib tashlansa, tuyoqli
hayvonlar ko'payadi deb o'ylashgan edi. Asl-
ida esa aksin cha b o 'lib chiqdi. M a’lum
bo'lishicha, arslonlar eng a w a lo kasalmand,
nimjon hayvonlarni
tutib yeyar ekan va shuning
www.ziyouz.com kutubxonasi
uchun yuqumli kasalliklar keng tarqalmas
ekan.
Endilikda arslonlar saqlanib qolgan joylar
da ularni ov qilish taqiqlangan. Faqat maxsus
ruxsatnoma bo'yicha hayvonot bog'lari uchun
tutish m um kin. A rslo n la r tutqun likka tez
ko'nikadi va hatto shunday sharoitda ham bo-
lalaydi.
Yangi tug'ilgan bolalari (ular odatda uchta
bo'ladi) juda kichkina, uzunligi 30 santimetrga
yaqin, olachipor tusda bo'ladi, katta bolganda
esa terisi bir xil rangga kiradi.
A rs lo n n in g ta n a s i ikki m etrga, dum i
to'qson santimetrga yaqin. Katta hamda o'tkir
panja tirnoqlari yurganda
teri ichiga tortilib
kiradi. Arslonning juni qisqa, erkagining bo'yni
va ko'kragini yol qoplagan bo'ladi.
ARTIST
San’atga astoydil mehr qo'yib, unga hayo-
tini baxshida etgan va yuksak m ahorat
cho'qqilarini egallagan har bir san’at kishisi
- u musiqachi bo'ladimi, rejissyor, rassom
yoki yozuvchi bo'ladimi, u haqda ba’zan “Qan
day ajoyib, ilhombaxsh artist!” — degan ibo-
ra ishlatiladi. Lekin ko'pincha “artist” so'zi
(lotincha “ars”— “san’at”) aktyorlarga nisbatan
ishlatiladi.
A rtist pyesa yoki
filmlardagi turli qahra-
monlar qiyofasiga kir
ib, ular hayoti bilan
yashashni,
ular nomi-
dan harakat qilishni
biladi. U o'zi yaratay-
otgan qahramon to-
vushi bilan gapira ola
di, unga o'xshab yura
oladi. Bugun artist za-
mondoshimiz obrazini
y a ra tm o q d a , uning
quvonch va qiyinchi-
likla ri, ta sh vish i va
y u tu q la ri
b ila n
yashamoqda. Ertaga
esa u - o'rta asr rit-
sari yoki ertaklardagi qirol bo'lishi mumkin.
H ar oqshom a rtis t o 'zi ya ra ta y o tg a n
qahramon taqdiri tomoshabinlarni
hayajonga
solishi, unga ishonishlari uchun ko'p mehnat
qiladi. Talaygina tarixiy kitoblarni o'qiydi,
doimiy ravishda odamlarni kuzatib yurib, ul
arning qiyofasi, xatti-harakati, xulq-atvorida-
gi o'ziga xos belgilarni o'rganib oladi. Bu-
larning hammasi sahnada kerak bo'ladi. Axir
artist o'zi tasvirlayotgan kishi haqida ham-
ma-hamma narsani bilishi zarur: u kishi kim,
nimani istaydiy-yu va o'z maqsadiga erish-
ish uchun nimalar qiladi. Shundagina artist
butun pyesani va uning asosiy g'oyasini yax
shi anglaydi.
Artist hayot oqimini sezgirlik bilan ilg'ab
olishi, hamisha haqiqatni izlashi, haqsizlik bi
lan kurashishi lozim.
Aktyor - jamoat arbobi,
u tomoshabinlarni o'z ortidan yetaklaydi, ular
ni tarbiyalaydi, to'g'ri yo'lni tanlab olishlariga
yordam beradi.
Artist xalq bilan uzviy bog'langan. U o'z
iste’dodi va mahoratini xalqqa bag'ishlaydi.
Xalq ham uni yuksak qadrlaydi. Bizning eng
y a x s h i a k ty o rla rim iz , q o 's h iq c h ila r va
rejissyorlarimizga “O'zbekiston xalq artisti”
faxriy unvoni berilishi bejiz emas.
Grim, kiyim va dekoratsiyalar artistga o'z
qahramonini yanada yaxshiroq ko'rsatishga,
www.ziyouz.com kutubxonasi
