«energetika» kafedrasi «kichik gidroelektr stansiyalar» fanidan ma’ruzalar kursi namangan-2020

Gidroenergetik resurslardan olinadigan energiya miqdori

2.1-jadval

O’zbekiston Respublikasidagi daryo va soylarni ularning gidroenergetik potentsialiga qarab 4 guruhga bo’lish mumkin

1 – guruh – quvvati 200 MVtdan oshadigan yirik daryolar.

2 – guruh – quvvati 100....200 MVt bo’lgan katta daryolar.
3 – guruh – quvvati 2...100 MVt bo’lgan o’rtacha daryolar.
4 – guruh – quvvati 2 MVtgacha bo’lgan kichik daryolar

Daryolarning yuqoridagi sinflarga bo’linishidan ma’lum bo’lyaptiki, KGESlar asosan 3 va 4 – guruhlardagi suv manbalarida barpo etiladi. Misol sifatida Qashqadaryo viloyatidagi gidroenergetik resurslar sxemasini keltirish mumkin. Bu sxemaga ko’ra barcha qurilishi mumkin bo’lgan KGESlar 4 – guruh suv manbalariga mansub bo’lib, ular quyidagi parametrlarga ega (2.1 – rasm).

Qashqadaryo daryosida quvvati 2,5 MVtdan 4,5 MVtgacha bo’lgan 4 ta, Jinnidaryoda 1 ta ( quvvati 2,8 MVt, napori 125 metr), Oqsuv daryosida 3 ta quvvati 11,0...11,9 MVt bo’lgan KGESlar joylashishi mumkin. Bu daryoda hozirgi kunda quvvati 45 MVt Hisorak GESi shu nomdagi suv ombori


2.1 – rasm. Qashqadaryo viloyatidagi gidroenergetik resurslar
sxemasi.

tarkibida faoliyat olib bormoqda, shuningdek Oqsuv GESini rekonstruktsiya qilib ishga tushirish rejaga kiritilgan. Tanxoz daryosida 5 ta har birining quvvati 2,5...3,8 MVt, Qizildaryoda ham 4 ta quvvatlari 6,5 MVtdan 12,7 MVtgacha bo’lgan KGESlar qurilishi mumkin. Bu daryoda napor qiymati 450 metr, quvvati 34,8 MVt bo’lgan Oqqultiqsoy GESi ham sxemaga kiritilgan. Dehqonobod tumanidagi Kichik Uradaryo va Katta Uradaryoda har birining quvvati 0,88 MVtdan 6,9 MVtgacha bo’lgan 15 ta KGES qurilishi mo’ljallangan. Bundan tashqari viloyatdagi CHimqurg’on, Pachkamar, Dehqonobod, Oqboy suv omborlarida ham KGESlarni qurish uchun imkoniyatlar mavjud.O’zbekiston Respublikasida gidroenergetik resurslarni baholash bo’yicha “O’zbekgidroenergo” AJ tomonidan

bajarilgan birlamchi natijalarga ko’ra daryo va soylarda 88 ta, suv omborlarida 21 ta, irrigatsiya kanallarida 13 ta GES qurish mumkinligi aniqlandi. SHulardan 106 tasi KGESlar sinfiga mansub bo’lib, ularning umumiy quvvati 870 MVtdan oshadi va ular yordamida bir yilda 3,96 GVt∙soat elektr energiyasini ishlab chiqarish mumkin. Foydalanish uchun yaroqli bo’lgan gidroenergetik resurslarning Respublika viloyatlari bo’yicha taqsimlanishi quyidagicha:
Toshkent viloyatida 1729,60 MVt quvvat mavjud, bu esa umumiy gidroenergetik quvvatning 73,5 % ni tashkil etadi.

Surxondaryo viloyatida 414,60 MVt, ya’ni 17,6 %.

Qashqadaryo viloyatida 182,33 MVt, ya’ni 7,8 %.
Jizzax viloyatida 14,83 MVt, ya’ni 0,5 %.
Farg’ona vodiysida 11,29 MVt, ya’ni 0,5 %.

KGESlar bo’yicha birinchi uchlikga kiruvchi viloyatlar – Toshkent viloyatida 403,3 MVt, Surxondaryo viloyatida 358,38 MVt, Qashqadaryo viloyatida 170,73 MVt gidroenergetik quvvatlar mavjud. Daryolar orasida eng katta gidroenergetik quvvatga ega bo’lgan daryo Toshkent viloyatidagi Pskom daryosi hisoblanadi, unda Respublikaning hali foydalanilmagan resurslarining 45,3 %, ya’ni 1324 MVt quvvat mavjud. Undan keyin Tupolangdaryo (10,2 %), CHotqol daryosi irmoqlari bilan (8,33 %), Sangardakdaryo (5,15 %), Ko’ksuv (3,37 %), Ohangaron daryosi (2,55

%), Ugam va Xalqajar (2,3 %) turadi.