«energetika» kafedrasi «kichik gidroelektr stansiyalar» fanidan ma’ruzalar kursi namangan-2020

3.17 – rasm. Suv tagidagi oqimdan foydalanishga mo’ljallangan KGES sxemasi
Daryo va kanallarda suv tezligi ko’p hollarda 1,0...1,5 m/s hamda napor faqat tezlik naporidan iborat bo’lganligi uchun 10 kVt quvvatni olish uchun turbina ishchi g’ildiragi diametri 8...10 metr bo’lishi yoki turbinalar sonini oshirish kerak bo’ladi. SHu sababli quvvatni oshirish uchun tezlik naporidan tashqari ozgina miqdorda balandlik naporini, ya’ni KGES oldi qismi va orqasidagi suv sathlari farqini oz miqdorda hosil qilish ham turbina ishchi g’ildiragi diametrini ancha kamaytirish imkonini beradi. Ushbu holat erkin oqimli KGESlarning yangi konstruktsiyasini yaratishda asos qilib olindi [13]. Mazkur yangi konstruktsiya oqimni yo’naltiruvchi qanotlar bilan ta’minlangan pontonlarda o’rnatilgan cho’michli turbinaning ikkita ishchi g’ildiragi va ularga suv oqimini yo’naltirib beruvchi suv novlaridan iborat (3.18 – rasm). Markaziy
pontonda ishchi g’ildiraklar bilan bir o’qda o’rnatilgan generator joylashadi. Suv novlarining shakli va o’lchamlari suv oqimining bevosita cho’michlarga yerilishini ta’minlaganligi uchun suv oqimining energiyasidan foydalanish samaradorligi oshadi.


3.18 - rasm. Erkin oqimli KGESning yangi konstruktsiyasi
1 – yon pontonlar; 2 – oqimni yo’naltiruvchi qanotlar; 3 – suv novlari; 4 – ishchi ishchi
g’ildirak; 5 – markaziy ponton; 6 – yetakchi shkiv; 7 – generator.

Mazkur KGESda suv novining eni v va balandligi r qiymatlarini o’zgartirish asosida uning quvvatini o’zgartirish mumkin. 3.19 – rasmda ushbu parametrlar asosida yaratilgan KGESlar ko’rsatilgan. KGESlarning tajribaviy sinovlarda olingan quvvatlari 1,0...2,8 kVtni tashkil etdi. Kichik o’lchamli quvurlardan foydalanishga mo’ljallangan KGESlar sxemalari ham mikroGESlarda kam xarajatlar bilan to’g’onsiz usulda suv oqimi energiyasidan foydalanish imkonini beradi.

M azkur KGESlar uchun zarur bo’lgan napor suv manbai bo’ylab yotqizilgan quvurlar orqali hosil qilinadi (3.20 – rasm). Ba’zi hollarda joyning relg’efidan foydalangan holda derivatsiya usuli ham qo’llanishi mumkin.