«energetika» kafedrasi «kichik gidroelektr stansiyalar» fanidan ma’ruzalar kursi namangan-2020

3.4 – rasm. Uzanda joylashgan KGES sxemasi
a) uzanning markaziy qismida joylashgan KGES sxemasi;
b) aylanma kanalda joylashgan KGES sxemasi.




3.6 – rasm. Uzanda joylashgan GESning suv oqish trakti.

To’g’on ortida joylashgan KGES binosiga agar napor uncha katta bo’lmasa yuqori bg’efdan suv maxsus suv inshooti orqali berilishi mumkin (3.6, a – rasm). Napor qiymati ancha yuqori bo’lgan hollarda bu vazifani bajarish uchun quvurlardan foydalaniladi.

3.6 – rasm. To’g’on ortida joylashgan KGES sxemalari
a) ochiq suv inshooti bilan suv beriladigan KGES; 1 – daryo uzani (yuqori bg’ef); 2 – to’g’on; 3 – KGES binosi; 4 – suv tashlash inshooti; 5 – quyi bg’ef.
b) quvur bilan suv beriladigan KGES; 1 – daryo uzani (yuqori bg’ef); 2 – to’g’on; 3 – suv olish inshooti; 4 – suv tashlash inshooti; 5 – turbina quvurlari; 6 – KGES binosi; 7 – quyi bg’ef.

O’zbekiston Respublikasida joylashgan GESlarning aksariyat qismi to’g’on orti va yonida joylashgan sxemalarga mos keladi. Misol sifatida CHorvoq GESining joylashuv rejasini keltirish mumkin. Mazkur GES to’g’onining balandligi 168 metrga teng, suv tashlash inshootlari uchta suv olish moslamalariga ega: birinchi qavat suv olish inshooti diametri 11 metr bo’lgan tunnelga suv beradi, ikkinchi yarus suv olish inshootida zatvorlar shaxtasi va alohida xonasi hamda diametri 9 metr bo’lgan tunnel mavjud, favqulodda suv tashlash inshootiga suv eni 56 metr bo’lgan suv olish moslamasi orqali chuqurligi 134 metr, diametri 11 metr bo’lgan shaxtaga beriladi. Uchala suv tashlash inshooti diametri 11 metr bo’lgan, oxiri quy bg’efga chiqadigan tunnel bilan ulanadi. 33 GESga beriladigan suv har xil sathlarda joylashgan, diametrlari 9 metr, uzunliklari 770 va 852 metr bo’lgan ikkita tunnel orqali to’rtta gidroagregatga yetkazib beriladi.

3.7 – rasm. CHorvoq GES inshootlari sxemasi
1 – to’g’on; 2, 4 – suv tashlash tunneliga suv olish inshootlari; 3 – tunnel; 5 – GESga suv olish inshooti; 6 – GES binosi; 7 – energiya taqsimlash maydonchasi.

Napor qiymati katta bo’lmagan hollarda KGES binosi bevosita to’g’on tarkibida uning orqa qismida ham joylashishi mumkin, bunda suv to’g’on tanasida joylashgan turbina quvuri orqali yetkazib beriladi (3.8 – rasm).