Energetika fakulteti "elektr energetikasi" kafedrasi

Gidroelektr stansiyalarning bosh sxemalari.

GESlarning ko‘pchiligi energetik tizim grafigining cho‘qqi qismida ishlaydi, shuning uchun agregatlarni tez–tez ulab–uzib turiladi. Bu hol generator kuchlanishdagi o‘chirgichlar o‘rnatishni nazarda tutishni talab etadi.
Odatda, GES ning yuqori kuchlanishidagi TQ ni qurish va liniyaning chiqishi uchun murakkab topografiyali va kichik maydonlarda quriladi. Bu esa o‘chirgichlarn soni kam bo‘lgan oddiy sxemalarni qo‘llashga olib keladi.
GESdagi bosh kuchaytiruvchi transformatorlar joy kichik bo‘lganida pastki yoki yuqori bef tomoniga o‘rnatiladi. Bu hol yirik bloklar: bir transfomatorga ikki–uchta generatorni o‘rnatish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
GES ning o‘z ehtiyojini qondirish issiqlik elektr stansiyalardagiga qaraganda kam mas’uliyatli bo‘lib, ancha kichik quvvat talab etadi, bu esa GESning o‘z ehtiyojini qondirish sxemasiga ta’sir etadi.
O‘Z-O‘ZINI NAZORAT QILISH SAVOLLARI:

1. 
   GES, IES sxemalarini tushuntiring?
   

2. podstansiyaning bosh sxemalariga qo‘yiladigan talablar.
3. T–L, G–T blok sxemalari avzallik tomonlarini ayting?
4. Ko‘prikcha sxemalar qanday podstansiyalarda qo‘llaniladi?
5. Tupikli, shoxobchali, oraliq podstansiyalarni tushuntiring?
6. Kuchli uzlaviy podstansiyaning sxemasini izohlang?

TAQSIMLASH QURILMALARINING (TQ) ELEKTR SXEMALARI

Reja:
5.1. Bitta yig‘ma shina sistemali TQ.
5.2. Ikkita yig‘ma shina sistemali TQ.
Tayanch so‘z va iboralar:
Shina, taqsimlash qurilmasi, komplekt taqsimlash qurilmasi, bitta yig‘ma shinali taqsimlash qurilmasi, ikkita yig‘ma shinali taqsimlash qurilmasi, kamchiligi, afzalligi
5.1. Bitta yig‘ma shina sistemali TQ
Elektrostansiya va podstansiyalarda o‘chirgich bilan seksiyalashgan bir tizimli shinalar sxemasi keng tarqalgan (5.1–rasm).
Ta’minlovchi manbalar EM1, EM2 va liniyalar yig‘ma shinalarga o‘chirgichlar va ajratkichlar yordamida ulanadi. Har bir zanjirga bitta o‘chirgich kerak bo‘lib, u normal va avariya rejimlarida zanjirni ulash va uzish uchun xizmat qiladi. W1 liniyani uzish kerak bo‘lganda, masalan, Q1 o‘chirgichi uzadi. Liniyada ta’mir ishlari olib borilganda, xavfsizlik maqsadlarida, ajratkich QS1 orqali ko‘rinadigan ajralish hosil qilinadi. Agar o‘chirgich Q1 ta’mir qilinadigan bo‘lsa, u holda u uzilgandan so‘ng liniya ajratkichi QS1, so‘ngra esa shina ajratkichi QS2 uziladi.
Shunday qilib, ajratkichlar bilan ta’mir ishlarida ko‘rinadigan ajralishlar hosil qilish uchun xizmat qiladi va ular operativ elementlar hisoblanmaydi. Ajratkich operatsiyalari bir tipda va oddiy bo‘lganligi uchun, navbatchi xodim u bilan noto‘g‘ri ish olib borsa ham, avariya juda kam bo‘ladi.


5.1–rasm. O‘chirgich bilan seksiyalangan bir tizimli yig‘ma shinalar sxemasi
Sxemaning afzalligiga uning soddaligi, yaqqolligi, tejamkorligi, yetarli darajada yukori ishonchliligi kirib, buni bosh pasaytiruvchi podstansiya BPP ni elektr tizilmaning shinalariga ikkita liniya WZ, W4 bilan ulash misolida tasdiqlash mumkin (5.1–rasm). Liniyalardan biri buzilsa (K2 nuqtada q. t.), Q2, QZ o‘chirgichlari uziladi va QS2 avtomatik ulanib, W4 liniya orqali B’’ ning birinchi seksiyasini elektr toki bilan ta’minlashni qayta tiklaydi.
Shinalarning K1 nuqtasida q. t. bO‘lganda QS1, Q5, QZ o‘chirgichlari uziladi va QS2 avtomatik ulanadi. Manbalardan biri o‘chganda ishlab turgan tok manbai yuklamani qabul qiladi.
Shunday qilib, ko‘rib chiqilgan avariya rejimlarida B’’ ni tok bilan ta’minlash stansiyaning turli seksiyalariga ulangan ikkita ta’minlovchi liniyalarning borligi hisobiga buzilmaydi; har bir seksiya alohida to‘la yuklamaga (tarmoq bo‘yicha 100 % li zahira) hisoblangan bo‘lishi lozim. Tarmoq bo‘yicha bunday zahiraning bo‘lishi sababli yakka seksiyalangan shinalarning sxemasi muhim iste’molchilarni ta’minlash uchun tavsiya etilishi mumkin.