Электротехника фанида трансформатлар ва уларнинг уланиш гуруҳини аниқлашни ўргатишда янги ўқув усулларидан фойдаланиш

Ulash shunurlarining asosiy ma`lumotlari

Shnur markasi	Nomi	Qo`llanish sohasi
ShBVG	Plastmassa (polivinilxlorid) izolyatsiyali parallel simli egiluvchan shnur	Stolga, devorga va polga o`rnatiladigan lampalarda ventilyator, choynak va boshqa priborlarda
ShBVVP	Plastmassa qobiqli plastmassa izolyatsiyali, yassi parallel simli egiluvchan shnur	Shuning o`zi
ShBRO	Kalava ip o`rab qoplangan, rezina izolyatsiyali, simlari eshilgan egiluvchan shnur	Shuning o`zi

Kvartira elektr liniyasini o`tkazish o`chun avval tegishli talablarga javob beradigan simlarni tanlash, ulardan ba`zilari tug`risida o`quvchilar bilan gaplashib olish krak. Masalan, xavsiz ishlatish o`chun pishiqligi, yong`in chiqishi jihatidan xavfsizligi, katta nagruzkaga bardosh bera olishi, iloyatsiyasining chidamliligi, estetikligi va boshqalar to`g`risida gapriladi.
Tanlangan simlar qo`yilgan talablarga javob berish uchun ularning asosiy xarakteristikalarini bilish kerak. Agar simning markasi ma`lum bo`lsa, o`nga xarakteristika berish mumkin. Simlar, odatda, harflar va raqamlar bilan
markalanadi. Harflar bilan sim va izolyatsiya materiali tomirlar soni belgilanadi; Sh-shnur, B-ro`zg`orbop, P-yassi, V – plastmassa izolyatsiyali, R-rezina izolyatsiyali, G-egiluvchan (gibkiy), O-to`qilgan o`rama, A-alyuminiy simli.
Raqamlar esa sim uchun mo`ljallangan ko`chlanishni ko`rsatadi. Masalan, APR – 500 markasi simning alyuminiy tomiri, rezina izolyatsiyali 500 V gacha ko`chlanishga mo`ljallanganligini bildiradi.
Har bir konkret holda simlarning xarakteristikasini bilish o`chun elektromontyor spravochnigidan foydalaniladi. Undan qanday foydalanish kerakligini o`quvchilarga ko`rsatish zarur.
Simlar haqida ma`lumotlarga ega bo`lgach, o`quvchilar ularni ulashga kirishishlari mumkin, biroq bunda avvol o`quvchilarni elektr montaj asboblari bilan tanishtirib chiqish kerak. Montaj asboblari bilan tanishtirishni o`qituvchi suhbat yo`li bilan amalga oshiradi. O`qituvchi asboblar naboridan o`tkir jag`li ombirni olib, o`quvchilarga uni o`z naborlaridan topishlarini so`raydi. Ularning e`tiborini omburning kesuvchi qurallari o`tkirlanganiga jalb qiladi. Bu asbob simlarni qirqish (kesib olish) va ulardan izolyatsiyani ajratib olish uchun xizmat qilishni aytadi. Omburdan foydalanish usullarini ko`rsatib beradi. Xudi shu tarzda o`quvchilarni yassi jag`li ombir, dumolaq jag`li ombir, passtajlar qisqichlar va montaj qilishda zarur bo`ladigan boshqa asboblar bilan tanishtiradi.
O`qituvchi suhbat davomida o`quvchilar diqqatini hamma asboblarning dastasiga izolyatsiya qoplaganligiga qaratadi. So`ngra «nima sababdan elektr
montaj asboblarining dastasiga rezina yoki plastmassa nayga kiygiziladi?» degan savolni beradi.
Nihoyat, simlarni montaj qilishga tayyorlash ishlari boshlanadi.Ko`pgina tadqiqotlar natijasida shu narsa aniqlanganki, xona va jihozlarni pardozlashda to`g`ri rang tanlash yo`li bilan yaxshi kayfiyat uchun sharoit yaratish mumkin ekan yaxshi jihozlangan va dad bilan bezatilgan ustaxonada ishlash o`smirlarda mehnat madaniyatini tarbiyalash va ularni estetik jihatdan tarbiyalashga qulay sharoitlar yaratiladi.
O`quvchilarning ustaxonalardagi mehnat xavfsizligi qoydalarni amal qilishda quydagilarni xisobatga olib borish zarur.

• 
  Ushbu qoidalarga muvofiq, mehnat ta`limi o`qituvchilari va to`g`arak rahbarlari
  
• 
  Mashg`ulotlarni sog`lom va xavfsiz sharoitda o`tkazishga qaratilgan
  

barcha

zarur chora – tadbirlarni ko`rishga;

• 
  Mehnat xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasiga doir amaldagi qoida hamda instruktsiyalarning bajarilishini ta`minlashga;
  
• 
  Tegishli uskunalar va mehnat xavfsizligiga doir qoida hamda normalarda ko`zda tutilgan boshqa shart – sharoitlar mavjud bo`lganda amaliy ishlar o`tkazishga;
  
• 
  Ish o`rinlari, uskunalar, priborlar, asboblarning xavfsiz ahvolda bo`lishini va xonalarning ahvoli sanitariya talablariga javob beradigan
  

darajada bo`lishini ta`minlashga;

• 
  O`quvchilarga mehnat xavfsizligidan instruktaj berishga va bu haqda jurnalga rasmiylashtirib yozib qo`yishga;
  
• 
  Instruktaj o`tkazganligi to`g`risida quydagi formada yozib borishga;