Электротехника фанида трансформатлар ва уларнинг уланиш гуруҳини аниқлашни ўргатишда янги ўқув усулларидан фойдаланиш

O`lchash transformatorlari

O`zgaruvchan tokning yuqori kuchlanishli zanjirlariga ulanadigan o`lchov asboblarining o`lchash chegaralarini kengaytirish maqsadida kuchlanish va tok transformatorlaridan foydalaniladi. Chunki bunday zanjirlarda o`lchash chegaralarini qo`shimcha qarshilik shuntlar yordamida kengaytirish mumkin emas, negaki o`lchash asboblarining chulg`amlari yuqori kuchlanish ostida bo`lib, undan foydalanishda xizmat ko`rsatuvchi shaxs hayoti uchun katta xavf tug`iladi.
Yuqori kuchlanishli tarmoq va asbob-uskunalarni himoya qilish uchun turli himoya relelaridan foydalaniladi. Ular ham tarmoqqa o`lchash asboblari kabi tok va kuchlanish transformatorlari yordamida ulanadi.
Kuchlanishni o`lchash transformatori. Kuchlanish transformatorining zanjirga ulanish sxemasi va uning belgilanishi 13-rasm, a va b da ko`rsatilgan.
Yuqori kuchlanishli birlamchi chulg`amning o`ramlari soni O`₁ nisbatan ko`p bo`lib, tarmoqqa parallel ulanadi, ya`ni o`lchanadigan kuchlanish bevosita ta`sir ettiriladi. Ikkilamchi chulg`amning o`ramlari soni O`₂ nisbatan kam bo`lib, unga vol`tmetr, vattmetr, schyotchik va boshqa asboblarning kuchlanish g`altaklari ulanadi.

10. 
    расм
    

Kuchlanish transformatorlaridagi birlamchi chulg`amning nominal kuchlanishi U<sub>1nom</sub> yuqori kuchlanishli tarmoqning yoki qurilmaning nominal kuchlanishiga, ikkilamchi chulg`amning nominal kuchlanishi U_1nom esa 100 V ga teng qilib olinadi. Kuchlanish transformatorlari bir fazali va uch fazali qilib ishlab chiqariladi. Bunday transformatorlarning transformatsiya koeffitsienti:

U

W
k_U ;
2ном 2
O`lchanayotgan kuchlanishning haqiqiy qiymatini bilish uchun vol`tmetrning ko`rsatishini transformatsiya koeffitsienti k<sub>U</sub> ga ko`paytirish kerak. Kuchlanish transformatorining past kuchlanishli ikkilamchi zanjirida o`ta yuklanish yoki qisqa tutashiishdan saqlanish maqsadida himoya saqlagichlari o`rnatiladi. Ayrim sabablarga ko`ra yuqori kuchlanishli chulg`am izolyatsiyasi shikastlansa, uning transformatorga tegib qolish havfi tug`iladi. Bunday falokatning oldini olish uchun kuchlanish transformatorining past kuchlanishli chulg`ami va temir o`zagi erga ulangan bo`ladi.
Kuchlanish transformatori boshqa elektr o`lchov asboblari kabi 0,5; 1,0; 3,0 aniqlik sinfiga ega.