Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Simli  kuchli  va  kuchsiz  toklarda  ishlash  mo‘ljallangan
o‘zgaruvchan  rezistorlar  (6.11- a, e  rasm)  REA  larni  ishlatish
va  moslashda  rostlovchi  va  sozlovchi  elementlar  sifatida  ishla-
tiladi.
6.6.  Pretsizion  rezistorlar
Yuqori  aniqlikka  (0,055%)  va  barqarorlikka  (QTK

10
-4
·1/°C)
ega  bo‘lgan  rezistorlar  pretsizion  rezistorlar  hisoblanadi.  Ular-
ning  nominal  qarshiligi  1  Om  dan  1  MOm  gacha,  chegaraviy
ishchi  kuchlanishi  bir  necha  yuz  voltdan  ortiq  emas,  nominal
sochilish  quvvati  diapazoni  —  0,05  dan  2  W  gacha,  chastota
diapazoni  —  birlik  megagerslargacha,  ishlash  muddatining
oxiridagi  qarshilik  o‘zgarishi  —  bir  necha  foizdir.  Pretsizion
rezistorlar aniq o‘lchov apparaturasida va maxsus ishga mo‘ljal-
langan  apparaturaning  nozik  zanjirlarida,  shuningdek,  qarshilik
magazinlarining elementlari sifatida, bo‘lgichlar va yuqori aniq-
likdagi  shuntlar  zanjirlarida  hamda turli  datchiklar  va  sxemalar
yuklamasi sifatida ishlatiladi.
6.11-rasm. Umumiy maqsadlarga mo‘ljallangan
o‘zgaruvchan rezistorlar:
a—SP5=2V; b—SP5=3V; d—SP5-16VA=0,25;
e—SP5=20V.
a
b
d
e

---

127
Pretsizion  rezistorlarning  ba’zi  turlari  6.12- a,  e  rasmda
tasvirlangan.
Pretsizion rezistorlar simli va simsiz bo‘lishi mumkin. Ikkala
holda  ham  ularning  yuqori  aniqlikda  bo‘lishini  ta’minlash
uchun berilgan nominal qarshilikda texnologik to‘g‘rilash ishlari
bajariladi.  Birinchi  holda  o‘ramda  o‘ramlar  soni  o‘zgartiriladi,
ikkinchi holda esa, tok o‘tkazuvchi element rostlanadi (sortirov-
ka  qilinadi),  masalan,  karkasda  qo‘shimcha  o‘yiqlar  o‘yiladi.
Pretsizion  rezistorlarning  yuqori  barqarorligini  ta’minlash  uchun
turli  usullardan  foydalaniladi.
Simsiz rezistorlarda issiqlik tarqatuvchi sirtlari kattalashib
tok  o‘tkazuvchi  qatlamning  qizishi  kamaytiriladi,  rezistorlar
uzoq muddatli elektr termoishlovga qo‘yiladi. Hozirgi kunda faqat
cheklangan  sondagi  pretsizion  rezistorlar  ishlatilmoqda.
Pretsizion  rezistorlar  sifatida  ko‘pincha  simli  rezistorlar
ishlatiladi.  Uning  simi  kichik  musbat  solishtirma  qarshilik
temperatura  koeffitsiyentiga  ega  bo‘lib,  eskirish  jarayonida  o‘z
xossasini o‘zgartirmaydi va atrof-muhit ta’siriga chidamlidir.
Narxining  balandligi,  o‘lchamining  kattaligi  va  ko‘pincha
cheklangan chastota diapazoniga ega bo‘lishi simli rezistorlarning
asosiy  kamchligi  hisoblanadi.  Biroq  mikrometallurgiyaning
6.12-rasm. Pretsizion rezistorlar:
a—S2=31; b—S5-5=1; d—S5=416; e—S5=53.
a
b
d
e

---

128
rivojlanishi  (shisha  izolatsiyali  mikrosimlarning  olinishi)  o‘l-
chamlari pretsizion simsiz rezistorlarning o‘lchamlariga yaqin va
hatto ulardan ham kichik bo‘lgan simli rezistorlar ishlab chiqa-
rishga  imkon  berdi.  Qator  konstruktiv  choralar  ko‘rish  (qarama-
qarshi  o‘rash,  qo‘shni  o‘rash,  metall  karkaslar  qo‘llash)
natijasida  simli  rezistorlarning  parazit  induktivligi  va  sig‘imi
lozim  bo‘lgan  minimumga  keltirilishi  va  shu  yo‘l  bilan  bu
rezistorlarning  megagers  diapazonda  ishlashi  ta’minlanishi
mumkin.