Elektr stansiyalari va issiqlik tarmoqlarining issiqlik mexanika uskunalarini ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarini tasdiqlash haqida

§ 5. Xlorator qurilmalariga xizmat ko‘rsatish
660. Suv ta’minoti tizimida (suv quvurlari, gradirnyalar, turbina kandensatorlarining
quvurchalari) biologik o‘sib ketishni oldini olish uchun sirkulatsion suvni xlorlash
o‘tkazilishi zarur.
Qo‘llaniladigan sxemalarga binoan, xlorlash uchun ko‘pincha suyuq xlor va xlorli
ohakdan foydalaniladi.
A. Suyuq xlor bilan ishlash
661. Suyuq xlor “Sanoatkontexnazorat” Davlat inspeksiyasi talablarini qoniqtiradigan
temir yo‘l sisternalari, konteyner-bochkalar va ballonlarda korxonaga yetkazib beriladi.
662. Suyuq xlorli konteyner-bochkalar va ballonlar kuchli ta’sir etuvchi moddalarni
saqlash omborlari uchun sanitariya qoidalariga javob beruvchi omborlarning yopiq
saqlaydigan joylarida saqlanishi kerak.
663. Suyuq xlor — qahrabo rangli, keskin bo‘g‘uvchi hidli, nafas olish yo‘llarini
yallig‘lantiruvchi suyuqliqdir, yuqori toksiklikka ega. Odamning organizmiga ta’sir qilish
darajasi bo‘yicha yuqori xavfli moddalar toifasiga kiradi (xavflilik yugassi-2).
664. Sisternalar va bochkalardan suyuq xlor sisterna yoki bochkalarda quruq havo bilan
ortiqcha bosim yaratish yo‘li bilan tushirilishi kerak. Tushirish-quyish armaturalari
zoldir turidagi tez harakat qiluvchi klapanlar bilan jihozlangan bo‘lishi shart.
Suyuq xlorni tushirib oluvchi xodimlar maxsus yo‘riqnomadan o‘tishlari kerak; ishchilar
filtrlovchi gaz niqoblari bilan (avariya vaziyatlari uchun), himoyalovchi germetik
ko‘zoynaklar, rezinali qo‘lqoplar va rezinalashtirilgan fartuklar bilan ta’minlangan
bo‘lishi kerak.
665. Suyuq xlor bilan ishlashga faqat o‘qitilgan xodimlarga ijozat beriladi.
666. Xlorlash qurilmasi xonasining eshigida “Ehtiyot bo‘ling zaharli moddalar” va “Nafas
olish organlarini himoyalovchi vositalarini qo‘llab ishlansin” deb yozilgan xavfsizlik
belgilari bo‘lishi kerak.
Xodimlar xonaga kirishi oldidan, ventilatsiya ishga tushirilishi kerak.
667. Xlor ombori va xlorlash qurilmasi xonasida ushbu qurilmaga xizmat ko‘rsatish
bilan bog‘liq bo‘lmagan ishlarni bajarish va ochiq olovni qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lgan
ishlarni bajarish man etiladi.
668. Ushbu xonalarda chekish man etiladi, chunki chekilganda xlorni sezish kamayadi
va u bilan zaharlanish imkoni oshadi.
669. Xlor ombori xonalarida va xlorlash qurilmasida barcha ish joylari yo‘riqnomalar
bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak, ularda xlor xususiyatlari va xlordan zaharlanishdan
o

---

himoyalanish usullari, shuningdek, avariyaviy vaziyatlarda xodimlar harakati majburiy
ifodalanishi kerak.
Xlorli ballonlarning tashqi yuzasi himoya rangiga va aylana bo‘yicha yashil rangli chiziq
bilan bo‘yalishi kerak.
Suyuq xlorli konteyner-bochkalarning tashqi yuzalari ochiq kulrangga, himoya rangli
farqlash chiziqlari bilan bo‘yalgan bo‘lishi kerak. Konteyner-bochkalarda yashil bo‘yoq
bilan yozilgan “Xlor”, “Zaharli”, “Suyultirilgan gaz” yozuvlari bo‘lishi kerak.
670. Ish joylarida xlorni neytrallash uchun quyidagi miqdorda eritmalar bo‘lishi kerak:
kamida 3 1 2% li giposulfit eritmasi va 3 1 0,5 % li ichish soda eritmasi, shuningdek toza
lattalar, rezinali qo‘lqoplar, vazelin.
671. Xlorli ballonlarni tashish bilan shug‘ullanuvchi xodimlar yonida V, M yoki BKF
markali filtrlovchi gaz niqoblari bo‘lishi kerak.
672. Xlor oqib ketishi bilan bog‘liq bo‘lgan barcha ishlarda xodimlar gaz niqoblaridan
foydalanishi majburiydir.
673. Xlor apparatlarini gaz bosimi ostida ta’mirlash man etiladi. Ularni ta’mirlash zarur
bo‘lsa xlor uzatilishini to‘xtatish va uning qoldiqlarini dastlab ejektor bilan so‘rib olish
shart.
674. Xlorator qurilmalarining uskunalari ta’mirlanishidan oldin issiq suv bilan
jadallashtirib yuvish yo‘li bilan tozalanishi va xlor to‘liq chiqarib tashlanguncha quruq
havo bilan puflanishi kerak.
675. Turli markali va uzunligidagi ballonlar kelib tushganda, ularni bir kollektorga
ulash, ballon ostiga tagliklar quyish yoki biriktirish quvurchalarini keskin egish man
etiladi.
676. Xlorator qurilmalarida xlorga suv tushishiga yo‘l qo‘ymaydigan quyidagi choralar
ko‘rilishi kerak:
xlorni haydash uchun kompressordan kelayotgan havo quritilishi kerak;
gidravlik sinashdan keyin idishlar quritilishi kerak;
bo‘shatilgan idishlarda va xloro‘tkazgichlarda ortiqcha bosim saqlanishi kerak.
Ejektorlar uzilgandan keyin gaz liniyasiga suv tushishini oldini olish kerak.
677. Xlor sizib chiqish joylari quyidagilar bilan aniqlanishi mumkin:
gazoanalizator bilan;
sizib chiqish joyi muzlashidan;
ushlab ko‘rish bilan aniqlanadigan idishning past harorati bo‘yicha;
sizib chiqish joyiga nashatir spirti (ammiyak suvi) shimdirilgan paxtani
yaqinlashtirilganda quyuq oq bulut paydo bo‘lishi bo‘yicha.
678. Sizib chiqish joylarini topish va ularni bartaraf etishni, gaz niqobda ishlovchi
kamida ikki kishi bajarishi kerak, bunda ventilatsiya ulangan va xonadan chiqish
eshiklari ochiq holda bo‘lishi kerak.
679. Xonada ko‘p bo‘lmagan miqdorda gaz sizib chiqsa ventilatsiya qo‘shilishi va
eshiklar hamda oynalar ochilishi kerak. Yirik avariya sodir bo‘lganda va xonaga ko‘p
miqdorda gaz tushganda, bulut tarqalishini cheklash uchun oynalar va eshiklar yopiq
bo‘lishi kerak.
Bu holatda faqat avariyaviy oqish bartaraf etilgandan va xonada degazatsiya
qilingandan keyin shamollatishni boshlash mumkin.
680. Xlorator qurilmalarining barcha xodimlari navbatchilik vaqtida o‘zi bilan soz va
o‘lchami to‘g‘ri keladigan gaz niqobini olib yurishlari kerak. Boshqa vaqtlarda gaz niqobi
yopilgan shaxsiy shkafda saqlanishi kerak.
681. Xlor omborlari xonalari va xlorlash qurilmasiga kirishda muhrlangan oynali qutida
ko‘pchilikka to‘g‘ri keladigan o‘lchamli ikkita-to‘rtta zaxirali gaz niqoblari saqlanishi
kerak.
682. Gaz niqoblarining filtrlovchi qutichalarini himoyalash xususiyatining vaqti grafik
bo‘yicha har oyda kamida ikki marta aniqlanishi kerak. Tekshirish natijalari maxsus
jurnalga yozib qo‘yilishi kerak.

---

Sanoat gaz niqoblari uchun filtrlovchi — yutuvchi korobkalar markasi, turi va
tanitadigan rangi, Qoidalarning 16-ilovasida keltirilgan.
683. To‘satdan atmosferaga tarkibida ortiqcha xlor bo‘lgan gaz tushib qolganda,
xodimlar nafas olish organlarini yordamchi himoya qilish shaxsiy vositasi sifatida,
suvda ho‘llangan dasturmollar va kiyimning paxtali qismlaridan foydalanishlari kerak.