Elaborat o opravdanosti osnivanja osnovnog akademskog studija

8. Naučnoistraživačka djelatnost

8.1. Institut za jezik i književnost Filozofskog fakulteta u Nikšiću

Institut za jezik i književnost je jedan od pet Instituta Filozofskog fakulteta i predstavlja naučnoistraživačku instituciju koja objedinjuje naučnoistraživački rad Studijskih programa za crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti, za srpski jezik i južnoslovenske književnosti, za ruski jezik i književnost, za engleski jezik i književnost, za italijanski jezik i književnost, za francuski jezik i književnost i za njemački jezik i književnost, dakle onih studijskih programa koji će činiti Filološki fakultet.

Institut za jezik i književnost osnovan je 7. aprila 1993. godine radi organizovanja naučnog rada iz oblasti nauke o jeziku i književnosti, a naučno istraživanje se realizovalo u okviru projekata iz oblasti srpskohrvatskog, engleskog i ruskog jezika, koji su se tada na posebnim odsjecima izučavali na Fakultetu. Danas, Institut okuplja naučnike i naučne saradnike koji rade na sedam postojećih studijskih programa za jezike i književnosti. Institut je za 17 godina postojanja proširio oblasti istraživanja i veoma se kadrovski osnažio i podmladio. U sklopu Instituta svoju naučnoistraživačku djelatnost ostvaruje 30 doktora nauka i 25 magistara. Ove brojke jasno pokazuju da je naučni potencijal Instituta veliki te da ga treba planski i sistematski, kroz određene projekte, usmjeravati u pravcu značajnih naučnih postignuća. Institutom rukovodi i za njegov rad je odgovoran direktor. Do sada je Institut imao tri direktora: prof. dr Branislava Ostojića, prof. dr Nova Vukovića do 2002. i od početka 2008. prof. dr Rajku Glušicu.

Naučno istraživanje se organizuje u okviru projekata iz nauke o jeziku, nauke o književnosti i metodike jezika i književnosti. Institut obavlja sljedeće poslove: organizuje naučne projekte na istraživanju crnogorskog, srpskog, engleskog, ruskog, italijanskog, francuskog i njemačkog jezika i književnosti u dijahronoj i sinhronoj perspektivi; organizuje naučne skupove, simpozijume, kongrese i druge oblike naučnih dogovora i aktivnosti na kojima se saopštavaju naučni rezultati i raspravlja o stanju, problemima i dostignućima u oblasti lingvističkih i književnih nauka; izdaje naučne časopise iz oblasti nauke o jeziku i književnosti; izdaje naučne monografije, studije, zbornike sa naučnih skupova, priručnike, nastavni materijal, hrestomatije, kritička izdanja, prevode i druge naučne i stručne radove; učestvuje u definisanju stručnih profila, nastavnih planova i programa za osnovne postdiplomske i doktorske studije, kao i planova i programa za predmete jezika i književnosti douniverzitetskog nivoa; ostvaruje naučnu i stručnu saradnju sa drugim obrazovnim, naučnim i stručnim organizacijama i institucijama u zemlji i inostranstvu u cilju razmjene iskustava i unapređenja nauke; povezuje se i neposredno sarađuje sa drugim organizacionim jedinicama na Fakultetu i Univerzitetu u ostvarivanju poslova od zajedničkog interesa; doprinosi opštem unapređenju naučnoistraživačkog rada u oblasti lingvističkih i književnih nauka.

Institut je za proteklih sedamnaest godina postojanja bio organizator brojnih naučnih skupova, bilo domaćih, bilo međunarodnih, koji su dali značajne rezultate u oblasti nauke o jeziku i književnosti. Ovdje ćemo pomenuti samo tri međunarodna skupa koji se održavaju svake godine i koji su već tradicionalni i prepoznatljivi u naučnoj javnosti. To su:

1. 
   Međunarodni slavistički skup Njegoševi dani na kojem svake godine učestvuje više od pedeset renomiranih slavista sa poznatih evropskih slavističkih katedara i instituta: Osla, Pariza, Beča, Graca, Krakova, Poznanja, Varšave, Bielsko Biala, Vroclava, Katovica, Sofije, Skoplja, Beograda, Novog Sada, Ljubljane, Zagreba, Rijeke, Sarajeva, Zenice, Nikšića i Podgorice.
   
2. 
   Međunarodni skup metodičara nastave jezika i književnosti koji ima više od decenije trajanja i okuplja metodičare nastave jezika i književnosti sa skoro svih studijskih programa i univerziteta bivše Jugoslavije.
   
3. 
   Međunarodna naučna konferencija anglista, takođe sa dugogodišnjom tradicijom, svake godine okuplja više od pedeset učesnika iz regiona i sa renomiranih evropskih i svjetskih univerziteta sa temama iz engleskog jezika, književnosti, kulture i metodike.
   

Institut za jezik i književnost je izdavač dva naučna časopisa za nauku o jeziku i književnosti:

1. Časopis Instituta Riječ izlazi od 1995. godine i to je bio jedini časopis za nauku o jeziku i književnosti u Crnoj Gori. Do sada je izašlo 12 brojeva koja su uredila tri urednika: prof dr Zorica Radulović, prof. dr Novo Vuković i prof. dr Miladin Vuković. Nakon trogodišnje pauze pokrenuta je nova serija časopisa sa novom međunarodnom Redakcijom: Svein Monnesland (Oslo), Boguslaw Zielinski (Poznanj), Jean Jacgues Tatin-Gourier (Tur), Piter Preston (Nottinghem), Pasquale Guaragnela (Bari), Slobodan Grubačić, Radivoje Konstatinović, Zorica Radulović, Lidija Tomić, Bojka Djukanović, Marija Knežević, Vesna Kilibarda, Marko Camaj i Dragan Koprivica. Za glavnog urednika izabrana je prof. dr Rajka Glušica. Redakcija je utvrdila koncepciju časopisa, stalne i povremene rubrike, zatim, obavezno anonimno recenziranje rukopisa od strane dva recenzenta iz uže naučne oblasti i čitav niz tehničkih i drugih pravila i standarda koji su uobičajeni za naučna glasila. Časopis izlazi dva puta godišnje i ima međunarodnu distribuciju.

Nova serija Riječi, časopisa za nauku o jeziku i književnosti Instituta za jezik i književnost Filozofskog fakulteta, ima sljedeće registracijske oznake: ISSN 0354-6039; UDK 80+82(05); CIP – Katalogizacija u publikaciji CNB Crne Gore, Cetinje, COBISS.CG-ID 10196496, BARCODE.

RIJEČ izlazi i u elektonskoj formi, nalazi se na sajtu Filozofskog fakulteta www.ff.ac.me

Registrovan je u međunarodnoj bazi podataka The Norwegian Association of Higher Education Institutions (UHR) i Norwegian Social Science Data Services (NSD) a pokrenuta je procedura za licenciranje časopisa u EBSCO akademskim bazama podataka (EBSCO Publishing – SAD).

Časopis je podržan od Univerziteta Crne Gore, Ministarstva prosvjete i nauke i od Ministarstva kulture Crne Gore.

2. Na sjednicama Instituta pokrenuta je inicijativa da se u skladu sa potrebama i postojećim naučnim potencijalom pokrene još jedan naučni časopis pod nazivom Folia linguistica et litteraria koji bi imao takođe međunarodni karakter i u kojem bi najviše objavljivali naši mladi saradnici. Izabrana je međunarodna Redakcija koja je izradila koncepciju časopisa, obavezno je anonimno recenziranje radova, i u toku su završni poslovi pred štampanje prvog broja. Časopis će izlaziti jednom godišnje i imati međunarodnu distribuciju.

Pored časopisa Institut njeguje izdavačku djelatnost: u vidu štampanja zbornike radova sa svih naučnih skupova koji se održavaju u organizaciji njegovih članova. Kada se pogledaju svi štampani zbornici to je već pozamašna biblioteka. Takođe se štampaju, knjige studijskog karaktera, skripta, prevodi, nastavni materijali, pa je u prethodnoj godini štampano sedam naslova.

Planski i sistematski, preko magistarskih radova i doktorskih teza, ispituju se brojni lingvistički, književno-teorijski i metodički problemi. Napravljeni su naučni projekti, određeni rukovodioci i istraživači. Članovi Instituta su zaokupljeni brojnim naučnim problemima čija rješenja iznose na naučnim skupovima, objavljuju u naučnim časopisima, a potom u izdanju Instituta, u objavljenim monografijama ili knjigama studijskog karaktera.

8.2. Studijski program za ruski jezik i književnost

Naučno-istraživačka djelatnost na našem Studijskom programu sprovodi se uglavnom u okviru izrade magistarskih i doktorskih disertacija, i razvija se zahvaljujući naporima naših kolega, koji su imali zapažene referate na prestižnim konferencijama u Rusiji (Moskva, Peterburg, Kostroma, Kolomna), Evropi (Prag, Vroclav) i okruženju (Beograd, Ohrid).

Dvoje naših kolega, doc. dr Ana Pejanović i lektor mr Mihail Hmeljevski, aktivno učestvuju u radu prestižnog međunarodnog naučno-istraživačkog frazeološkog seminara, pod rukovodstvom prof. dr V. M. Mokijenko, slaviste i frazeologa svjetskog ugleda.

Naučno-istraživačka aktivnost naših kolega praćena je publikacijama njihovih radova u renomiranim slavističkim časopisima i zbornicima.

Kao poseban segment ovog aspekta aktivnosti našeg Studijskog programa, izdvojili bismo organizaciju međunarodne rusističke konferencije, sprovedene u septembru 2010. godine, na kojoj su naši nastavnici i saradnici pokazali visok stepen naučne zrelosti. Planiramo da ova konferencija preraste u redovno okupljanje rusista iz cijelog svijeta.

8.3.Studijski program za engleski jezik i književnost

Naučnoistraživački rad unutar studijskog programa za engleski jezik i književnost obavlja se kako u okviru fundamentalnih nauka, tako i u okviru stručnih i uskostručnih disciplina i u najbližoj saradnji sa velikim istraživačkim centrima iz oblasti anglistike.

Razvoj kritičke naučne svijesti u ovoj oblasti pokazuje i činjenica da na studijskom programu za engleski jezik i književnost trenutno ima 13 studenata doktorskih studija i 59 studenata magistarskih studija, koji svoja istraživanja rade iz oblasti engleskog jezika, književnosti i metodike nastave engleskog jezika.

Jedan od najvažnijih doprinosa razvoju naučnoistraživačkog rada u oblasti anglistike predstavlja godišnja konferencija anglista koja se organizuje na Filozofskom fakultetu i koja svake godine okuplja istraživače iz cijelog svijeta. Do sada je organizovano sedam konferencija, na kojima je više od tri stotine naučnika predstavilo svoja istraživanja i koja je dala značajnu biblioteku. Naime, poslije ovih skupova obično se objave po dvije knjige, jednu objavljuje Filozofski fakuluet u Nikšiću, a drugu ugledna britanska izdavačka kuća Cambridge Schoalrs Publishing: M. Knežević, A. Nikčević-Batrićević, eds.: Reading Across Borders: Papers in Language and Literature Studies, Filozofski fakultet: Nikšić 2005; A. Nikčević-Batrićević, M. Knežević, eds.: New Perspectives: Essays on Language, Literature and Methodology, Filozofski fakultet: Nikšić 2007; Aleksandra Nikčević-Batrićević, Marija Knežević, eds.: Culture-Bound Translation and Language in the Global Era, Cambridge Scholars Publishing: Newcastle, 2008; Marija Knežević, Aleksandra Nikčević-Batrićević, eds.: History, Politics, Identity: Reading Literature in a Changing World, Cambridge Scholars Publishing: Newcastle, 2008; A. Nikčević-Batrićević, Marija Knežević, eds.: Challenging Theory and Improving Practice, Nikšić: Faculty of Philosophy, 2008; Marija Knežević and Aleksandra Nikčević-Batrićević, Recounting Cultural Encounters, Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, 2009; Marija Knežević and Aleksandra Nikčević-Batrićević, On the Borders of Convention, Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, due 2010; A. Nikčević-Batrićević, Marija Knežević, eds.: Constructing, Deconstructing, Reconstructing Language and Literary Matters, Nikšić: Faculty of Philosophy, 2010.

Značajan doprinos naučnoistraživačkom radu predstavljaju naučni skupovi metodičara čiji se rezultati ogledaju u objavljenim zbornicima u čijoj su izradi, pored Studijskog programa za engleski jezik i književnost, učestvovali i ostali filološki studijski programi: Savremene tendencije u nastavi stranog jezika, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću, 9. i 10. novembra 2000, priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2001; Udžbenik u nastavi stranog jezika, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 27. i 28. maja 2004, priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2003; Nastava jezika u reformi obrazovanja, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 22. i 23. maja 2003, priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2006; Filološke studije na reformisanom univerzitetu, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 27. i 28. maja 2004, priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2006; Uloga nastavnika u savremenoj nastavi jezika, zbomik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 27. i 28. maja 2005. priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2007; Multidisciplinarnost u nastavi jezika i književnosti, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 1. i 2. juna 2006. priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2008; Evaluacija u nastavi jezika i književnosti, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 4. i 5. oktobra 2007. priredila J. Vučo, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2008; Individualizacija i diferencijalizacija u nastavi jezika i književnosti, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 19. i 20. juna 2008. priredile J. Vučo i B. Milatović, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2009; Autonomija učenika i nastavnka u učenju i nastavi jezika, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 1. i 2. oktobra 2009. priredile J. Vučo i B. Milatović, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2010; Stavovi promjena ‒ promjena stava, zbornik radova sa naučnog skupa održanog u Nikšiću 16. i 17. septembra 2010, priredile J. Vučo i B. Milatović, Filozofski fakultet Univerziteta Crne Gore, Nikšić, 2011.

Sa Studijskog programa za engleski jezik i književnost potekla je inicijativa za organizovanjem naučnih skupova koji se bave proučavanjem ženskog pisma. Već su tri takva skupa organizovana, a jedan od rezultata jeste i knjiga: A. Nikčević-Batrićević, M. Knežević, ur: Mala mjera: Size Zero, Pobjeda, Podgorica, 2009.

Studijski program za engleski jezik i književnost aktivno učestvuje u organizaciji već tradicionalne konferencije metodičara nastave stranih jezika, koja je ove godine po deseti put organizovana na Filozofskom fakultetu i na kojoj je više od hiljadu naučnika i nastavnika iz ove oblasti predstavilo svoje radove, a urodila je sa deset knjiga sabranog materijala od neprocjenjivog značaja za istraživače u ovoj oblasti.

8.4. Studijski program za italijanski jezik i književnost

Nastavnici i saradnici Studijskog programa za italijanski jezik i književnost uključeni su u nekoliko međunarodnih projekata koji, pored Italije kao nosioca projekta, obično uključuju još neke od zemalja jugoistočne Evrope. Naučne aktivnosti odvijaju se obično na izučavanju divulgacije italijanskog jezika i kulture, što podrazumijeva oblasti od italijanskog jezika i glotodidaktike, do književnosti i komprativne književnosti, kao i interkulturnih kontakata. U međunarodnom projektu VIAGGIADR već tri godine svojim doprinosima na međunarodnim kongresima i radovima u publikacijama učestvuje nekoliko kolega, baveći se problematikom složenih aspekata interjadranske kulturne razmjene iz perspektive književnih i interkulturnih, ali i jezičkih i drugih kontakata.

Svi saradnici na Studijskom programu za italijanski jezik i književnost upisani su na master-magistarske ili na doktorske studije, na Filozofskom fakultetu u Nikšiću ili na Filološkom fakultetu u Beogradu. Redovno i sa uspehom učestvuju na međunarodnim i nacionalnim naučnim skupovima, u odgovarajućim sekcijama za mlade naučnike. Vjerujemo da će grupisanjem studija stranih jezika i književnosti u jednu univerzitetsku jedinicu, odnosno u očekivanoj atmosferi boljeg kolegijalnog poznavanja i saradnje, naročito sa odsjecima za južnoslovenske jezike i književnosti, biti moguće organizovati timski projekatski naučnoistraživački rad, kako o recepciji stranih kultura i književnosti kod nas, tako i o recepciji Crne Gore i Crnogoraca, kao i šireg južnoslovenskog područja u najvećim evropskim kulturama, s obzirom na to da su teme interkulturnih veza i odnosa danas dominantne u projekatskoj ponudi sa odgovarujućim stranim partnerima.
8.5. Studijski program za francuski jezik i književnost
Kao jedan od najmlađih studijskih programa na Univerzitetu Crne Gore s ponosom ističemo da smo prepoznati (od strane francuskih partnera, kolega i, sada već bivših studenata) po kvalitetnom i profesionalnom odnosu prema radu i studentima. Kadrovska politika našeg programa zasnivala se, pored uvažavanja izuzetnog doprinosa profesora i predavača sa strane, na prepoznavanju domaćih resursa i njihovom valorizovanju.

Planiramo osnivanje istraživačke ekipe na studijskom programu, kako bi se stvorili dodatni uslovi za bolju organizacionu strukturu i zamah aktivnosti.

U narednom periodu planiramo dalje razvijanje postojeće saradnje (Tur, Strazbur) i širenje potencijalne mreže partnerstava sa sličnim studijskim programima iz okruženja ili inostranstva (učestvovanjem na kongresima, konferencijama, simpozijumima, okruglim stolovima, ali i organizovanjem istih korišćenjem evropskih fondova ili drugim vidovima finansiranja.

Jedna od naših glavnih aktivnosti sastojaće se u sveobuhvatnom pokretanju naučnoistraživačke izdavačke djelatnosti. Pristupićemo izradi naučnih publikacija, udžbenika i stručne literature iz francuskog jezika, književnosti, metodike, istorije jezika. Želimo da se višegodišnje iskustvo i znanja naših profesora u radu sa studentima kreativno ispolje i na ovom planu.

8.6. Studijski program za njemački jezik i književnost
Razvoj naučnoistraživačke djelatnosti u oblasti germanistike u Crnoj Gori jedan je od sljedećih važnih koraka i to u neraskidivom jedinstvu sa razvojem naučnog podmlatka Studijskog programa za njemački jezik i književnost. Budući da u Crnoj Gori, za razliku od drugih republika bivše Jugoslavije, nikada nije postojao centar germanističkih istraživanja, trenutno kod nas nema ni jednog rezidenta, doktora filologije u ovoj oblasti. Sa razvojem postdiplomskog magistarskog i doktorskog studija, ali i kroz intenzivnu međunarodnu saradnju – zajedničke projekte sa razvijenijim germanističkim institutima, istraživačke boravke magistranada i doktoranada u institucijama sa bogatim iskustvom i teme sa kontrastivnim pristupom – Studijski program za njemački jezik i književnost će bez sumnje srednjoročno postati sjedište kvalitetne i napredne naučnoistraživačke djelatnosti u oblasti germanistike u Crnoj Gori.

Valjan dokaz da je Studijski program već načinio prve korake u tom pravcu je uspješno realizovan projekat sa Institutom za njemački kao drugi strani jezik Univerziteta u Beču, sa temom kontrastivnog interkulturalnog pristupa u nastavi njemačkog jezika. Projekat je zbog njegove inovativnosti finansirao austrijski WUS, a sa strane Studijskog programa projektom su upravljali doktorandi i magistrandi.

ZA akademsku 2012/2013. Studijski program za njemački jezik i književnost planira realizaciju projekta partnerstva sa Univerzitetom u Marburgu sa ciljem ojačavanja akademskog podmlatke i doktorskih studija germanistike na Filozofskom fakultetu u Nikšiću i inteziviranjem naučne razmjene sa njemačkim govornim područjem.