Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Кукун тўлдиргичлар ва қўшилмалар

Сопол буюмлар қоришма ва бетонлар киришишининг камайи­шини таъминлашда тўлдиргичларнинг роли қанчалик муҳим бўлса, полимер буюмларни олишда ишлатиладиган кукун тўлдиргичларнинг аҳамияти ҳам жуда каттадир. Кукун тўлдиргичлар пластмасса буюмларнинг киришишини кескин камайтиради, ҳамда уларни аниқ ўлчамларда тайёрлашга имкон беради. Тўлдиргичлар пластмасса бўтқасига қўшиб қориштирилади. Натижада, унда ҳосил бўлган синч ҳисобига унинг механик хоссалари яхшиланади, ҳамда боғловчини тежашда, мустаҳкамлигини оширишда тўлдиргичнинг роли жуда каттадир. Тўлдиргичлар келиб чиқишига кўра органик (ўсимлик толаларида пахта ва ёғоч уни селлулозаси) ва анорганик (асбест уни, маъдан жинслардан — талк, каолин, туйилган слюда, кварс ва бошқалар) гуруҳларга бўлинади.

Тўлдиргичларнинг полимер буюмларидаги миқдори ҳар хил бўлади. Жумладан, пластмасса буюмларида боғловчи смола миқдори ҳаммаси бўлиб 8—12% ни ташкил этса, ундаги тўлдиргич ёғоч-пайраха эса ўрта ҳисобда 90% ни ташкил этади. Газлама ёки юпқа тахтасимон тўлдиргичлар ишлатиладиган пластмассаларни боғловчи смола миқдори 15—60% бўлса, тўлдиргич 85—40% бўлади. Полиетилен, полистирол, органик шишали полимер буюмларда тўлдиргич умуман бўлмайди.
Пластификаторлар — пластмасса буюмларнинг ишлатилиши жараёнида эгилувчанликни оширишда, уни ишлашдаги технологияни осон­лаштиришда ишлатилади. Aксарият пластификаторлар ёйсимон бўлиб, полимер бўтқани қайта ишлашда қўшилади.
Пластификаторларнинг камчилиги шундаки, улар пластмасса буюмларни ҳароратга чидамлилигини камайтиради ва аста-секин буғланиб кетади. Бу эса пластмассанинг мўртлигини оширади. Бунинг учун эриш ҳарорати 250°C дан кам бўлмаган пластификаторлар қуёш нури ва сувга чидамли, ҳамда намни ўзига олмайдиган бўлиши керак. Масалан, ёғсимон хусусиятга эга бўлган дибутилфталат шулар жумласидандир.
Қотирувчилар — бир қатор полимер смолаларнинг қотишини тез­латиб, эримайдиган қаттиқ ҳолатга келтирувчи моддалардир. Иссиқ ёки совуқ ҳолатда қотириш хусусиятига эга бўлган моддаларга — кислота ангидрид, перекис, спирт ва аминларни киритиш мумкин.