Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Пластмассаларни қайта ишлаш

Полимер ашёлар технологияси, асосан, уларнинг таркибига ва ишлатилишига қараб танланади. Технологиянинг асосий босқичлари полимерни қайта ишлашдаги ҳарорат ва қолипга жойлашдаги бо­сим кучини таъминловчи ускуналарни ишлатишдан иборат.

Пластмассалар қуйидаги усулларда ишлаб чиқарилади: валсовка қилиш, каландрлаш, экструзия, босим остида зичлаш, қуйиш, суркаш, шимдириш, сепиш, чанглатиш, пайвандлаш, ёпиш­тириш ва ҳ.к.
Полимер ашё сифатли ва бир текис бўлиши учун унинг таркибий қисмини обдан қориштириб бир жинсли бўтқа ҳолатига келтириш керак. Қориштириш даврий ва узлуксиз бўлади. Қориштириладиган ашё сочилувчан ва бўтқасимон бўлади.
Юмшаган полимер тахталарни қолипга жойлаб зичлаш босими 1 МПа дан ошмайди. Оқова сув қувурлари қуришда ишлатиладиган винипласт буюмлар, саноат корхоналарини ёритишда қўлланиладиган органик шиша қалпоқлар конструкцияларбоп узун буюмлар қолиплаш йўли билан олинади. Қиздирилган сиқиқ ҳаво билан зич­ланганда босим 7—8 МПа гача кўтарилади.
Темир ва шу сингари буюмларнинг сиртини полимер билан қоплашда чанглатиш усули қўлланилади. Бунинг учун қиздирилган буюм юзасига полимер кукуни сепилади, унинг юзасига ёпишган полимер эриб қатлам ҳосил қилади. Шунингдек, яна бошқа усулга кўра, буюм юзасига обдан туйилган полимер кукуни (полиетилен, полиамид, полистирол, поливинил бутирол) газ оловида эриб майда томчи ҳолатида буюм юзасига ёпишади ва муҳофаза қатлами ҳосил бўлади.
Пайвандлаш ва ёпиштириш усуллари амалиётда кенг ишлатилади. Полиетилен, полиамид, поливинилхлорид ва бошқа термопластик полимерларнинг тушган жойига иссиқ сиқиқ ҳаво, юқори частотали ток, ултратовуш, радиация нурлари юборилса улар ўзаро ёпишади.
Елимлаш усули билан термопластик ва термореактив полимерлар ёпиштирилади. Термопластик полимерларни елимлашда, асосан, эритмалар ишлатилади. Полимер юзасига суртилган эритма уни шиширади ва босим остида ёпиштирилади.
Контактли қолиплаш. Макет ёки андозага смола (полиефир ёки эпоксид смолалари) шимдирилган шиша тола ётқизилади ва роликлар ёрдамида текислаб бостирилади. Aндозага ётқизилган шишапластик полимер бўтқаси резина листлар ёки қолиплар билан ёпилади ва 0,1-0,5 МПа ҳаво босими остида сиқилади. Ҳосил бўлган буюм тўлиқ қотгандан кейин андозадан кўчириб олинади. Aндозага ётқизилган шиша пластик полимер бўтқа эластик пардалар ёрдамида вакуум кучи билан буюм ҳосил қилинади.