Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Витамин D (эргокальциферол, антирахитик витамин)
Овқатда витамин D етишмаганда, болалар рахит деган касаллик билан оғрийди. Оёқ, кўкрак қафаси ва умуртқа поғонаси суякларининг ўзгариши рахитнинг характерли белгиларидир. Узгаришлар шундан иборатки, тоғай тўқимаси ва ҳосил бўлаётгаи суяк тўқимаси етарлича оҳакланмайди. Суяклар диафизи эпифизга туташган жойлар кўпроқ ўзгаради. Суяклар ҳаддан ташқари юмшоқ бўлиб, деформацияланади. Касал болаларда оёқ суякларииинг қийшайиши рахитнинг тиник симптомидир.
Рахитда суяклардаги кальций миқдори кескин даражада (оғир ҳолларда 3 баравар) камаяди. Суяк тўқимасида фосфор ҳам пича кам бўлади.
Катта ёшли кишилар организмида витамин D етишмаганда кальций тузлари суякларда кам тўпланиши ва ортиқча чиқиб кетиши сабабли камайиб, суяклар юмшаб қолади (остеомаляция).
D авитаминозида кальций баланси манфий бўлади, яъни овқат билан кирганига нисбатан кўпроқ чиқиб кстади.
Витамин D кальций ассимиляцияси учун ва фосфор-кальций алмашинуви учун зарур эканлиги одамлар ва ҳайвонларни кузатиш йўли билан аниқланган.
Витамин D нинг химиявий тузилишини ўрганиб, рахитга қарши (антирахитик) таъсир этадиган, химиявий жиҳатдан бир-бирига яқин бир неча бирикма бор, деб хулоса чиқарилади. Уларни D1, D2, D3 ,D4 D5 витаминлар деб аташади. Бу бирикмаларни ҳайвон ёғларидаги 7-дегид-рохолестеринга ва ўсимлик ёғларидаги эргостеринга ультрабинафша нурлар таъсир этдириб олишади. Фотохимиявий реакция натижасида ҳосил бўлувчи бирикмалар рахитга қарши жуда кучли таъсир кўрсатади. Масалан, витамин В2—эргокальциферол — каламуш болаларига
ҳар куни 1/40000 мг дан (0,025 мкг) бериб турилганда рахитнинг олдини олади.
Витамин D одам терисида ультрабинафша нурлар таъсирида 7-дегидрохолестериндан ҳосил бўлиши мумкин. Болалар ёздан кўра қишда рахит билаи кўпроқ оғрийди, қадимги кузатиш шуни тасдиқлайди. Офтобда юриш ёки сунъий ультрабинафша нурлардан баҳраманд бўлиш рахитни даволаш ва олдини олиш учун энг кучли воситадир.Балиқ мойи билан тухум сариғи витамин D нинг энг бой манбаларидир.Эмадиган болага бир суткада 10—25 мкг витамии D (кристалик препарати). керак. Бу доза рахитнинг олдини олади ва кальцийиинг нормал алмашинувини таъминлайди. Катта ёшли кишилар ҳам овқат билан оз-оздан витамии D олиб туриши зарур.