Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Артерияларда қон оқиш тезлиги
Юқорида кўрсатилганидек, қон оқишининг ҳажм тезлиги билан чизиқли тезлигини ажратишади. Ҳажм тезлиги, бошқача айтганда қон оқишининг миқдори гавданинг турли органларида турлича бўлиб, шу органда томирлар тўри қанчалик ривожланганлигига ва организмнинг ишига боғлиқ.
Органлар ишлаётганда томирлари кенгаяди ва, бинобарин, улардаги қаршилик камаяди. Томирларнинг бундай маҳаллий кенгайиши қоннинг умумий босимини кам ўзгартиргани учун, ишлаётган орган томирларидаги қониинг ҳажм тезлиги ортади .
Томирларда қон оқишининг ҳажм тезлигини ва чизиқли тезлигини ўлчаш учун бир неча усул таклиф қилинган. Уларнинг барчаси анча мураккаб бўлиб, одамда гемодинамиканинг бу муҳйм кўрсаткичини текширишга ярамайди. Қон оқиш тезлигини текширишнинг барча усулларида артерияни очиб, унга турли қурилмаларни ўрнатишга тўғри келади. Масалан, энг аниқ замонавий усуллардан бири — ультратовуш усулида артерияга бир-биридан унча узоқ бўлмаган масофада иккита кичик пьезоэлектр пластинкаси ўрнатилади, булар эса механик тебранишларни электр тебранишларга ва, аксинча, электр тебранишларни механик тебранишларга айлантириб беради. Пластинкаларнинг бирига юқори частотали электр кучланиш бсрилади. Бу кучланиш ультратовуш тебранишларига айланиб, иккинчи пластинкагача қон билан тарқалади. Иккинчи пластинка ана шу тебранишларпи қабул қилиб, уларпи юқори частотали электр тебранишларига айлантиради. Ультратовуш тебранишлари қон оқими орқали биринчи плас-тинкадап иккипчисига қанча тез тарқалишини ва тескари — қон оқимига қарши, яъни иккинчи пластинкадан биринчи пластинкага қанча тез тарқалишини аниқлаб, қон оқиш тезлигини ҳисоблаб чиқариш мумкин. Қон оқиш тезлиги қанча юқори бўлса ультратовуш тебранишлари бир йўналишда ўшанча тез ва тескари йўналишда ўшанча секин тарқалади.
Ит ва маймунларда аортада қон оқишининг ўртача чизиқли тезлиги қарийб 30—40 см/сек. Юракдан қон тез ҳайдалган вақтда бу тезлик 1 м/сек га етади, диастола охирида эса деярлик 0 см/сек га тушади. Одам юрагидан ҳайдалаётган қоннинг минутлик ҳажми ва аорта диаметри маълум бўлса, аортада қон оқишининг чизиқли тезлигини ҳисоблаб чиқариш мумкин .