Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Ramiz Əsgərin yazdığına görə “Kitabi-Dədə Qorqud”da ərəb söz­­lə­rinin xüsusi çəkisi 14,6 faiz, fars sözlərinin xüsusi çəkisi isə 5, 4 faiz təşkil edir. Halbuki, “Qutadqu Bilig”də bu rəqəmlər müvafiq olaraq 12 faiz və 3 faizdir (27, 157).

Aşağıdakı cədvəldə də iki abidənin lüğət tərkibi müqayisə olun­muşdur:

Abidə cəmi türkcə ərəbcə farsca

QB 2.985 2.526 85% 361 12% 88 3%

KDQ 2.470 1.969 80% 362 14% 136 5,4 %

(27, 157).

“Oğuznamə” sübut edir ki, XI-XII əsrlərdə – Azərbaycanda ərəb və fars dillərinin zorakı yazılı dil hüququnu ələ keçirdiyi bir vaxtda, hətta çox-çox əvvəllər oğuz dili ədəbi-bədii fəaliyyətdə olmuş, zəngin bəşəri mündəricəsi, ictimai-tarixi kəsəri, yüksək ədəbi-estetik səviyyəsi ilə seçilən ədəbiyyat yaratmışdır. XI əsr İran şairi Mənuçöhr Dam­ğa­ni­nin beyti də bu faktı təsdiq edir: “Be rah-e torkmana ke xubtər qui, To şeir-e torki bər xan məra vo şeire ğuzi” (tərcüməsi: Mənə o türk­mən­sa­yağı yaxşı dediyin türk və oğuz şeirindən oxu)” (33, 124).

“Oğuznamə”nin mətn tərkibi mütləq mənada yekcins deyil. Göstərildiyi kimi, əlyazmanın əhatə etdiyi paremik vahidlər içərisində az miqdarda qanadlı ifadələr, aforizmlər, ibarələr, yazılı ədəbiy­yatdan alınmış nümunələr də var. Dilçilik və folklorşünaslıq planında bunların bəzisi çətin şərhə gəlir, yəni nə məqsədlə, hansı mənşə və mənbədən gəldiyi naməlum qalır. Belə nümunələri müasir təfəkkürlə qavrayıb mənalandırmaq doğru olmaz” (32, 12).

“Oğuznamə”nin nadir faktları dil tarixi və folklorşünaslıq tədqiqatları üçün bənzərsiz örnək­lərdir. Bu səpkidə abidənin nüvəsi olan qədim leksik qatdakı vahidlər xüsusilə diqqəti çəkir. Təsadüfi deyil ki, müasir nəşrlərdəki paremilərdə rast gəldiyimiz qoca, baba, qarı, igid, oğlan kimi ümumişlək sözlər “Oğuznamə”dəki arxaik məna çalarlarını (kişi, yaxud ər, ata, arvad, cavan, uşaq, yaxud oğlan uşağı-S.Ə.) artıq itirmişdir.