Дядя Горгудун мязар йери щаггында

İ.Şıxıyeva abidənin linqvostatistik xüsusiyyətlərindən bəhs edərək leksik paralelləri araş­dır­mışdır. Müəllifə görə “abidənin dilində işlənmiş alınma və türk mənşəli sözlərin paralelləri üç qrupa ayrılmışdır: 1. Hər iki komponenti türk mənşəli leksik paralellər; 2. Komponentlərindən biri türk, digəri alınma sözlərdən ibarət olanlar; 3. Hər iki komponenti alınma sözlərdən ibarət olanlar. Hər iki komponenti türk mənşəli leksik paralellər dastanın dilində çoxluq təşkil edir: aqça-para (aqça sözü dastanın dilində 22 dəfə, para isə 9 dəfə işlənmişdir); ayıtmaq, demək, söyləmək (ayıtmaq 816, demək 1183, söyləmək 147 dəfə işlənmişdir); al-qırmızı-qızıl (al 59, qırmızı 3, qızıl 26 dəfə təsadüf edilmişdir); aş-yemək (aş 10, yemək 27 dəfə müşahidə edilmişdir); bəbək (9)-uşaq (2); qayırmaq (10)-qorxmaq (14); qılmaq (63)-etmək (65); düş (1); yuxu (16); yaşmaqlanmaq (1); gizlənmək (9); kəpənək (7)-qalxan (4); getmək (59)- varmaq (456); sağ (40)- əsən (19) və s. Leksik paralellərin bir qismi yanaşı işlənmişdir: ağır-ulu (1); ağırlamaq-əzizləmək (3); ağlamaq-bozlamaq (2); buğa-sığın (1), var-get (2); qatı-möhkəm (1); qorxmaq-qayırmaq (1); sağ-əsən (8); soylar-aydar (1) və s. İkinci qrupa aid olan leksik paralellər: av (20)-şikar (1); adaxlu-nişanlu (adaxlu 2, nişanlu 4 dəfə təsadüf edilmişdir); ağır (12)-əziz (15)-ulu (36); adam (87)-kişi (40)-ər (101); ayaq (15)-sürahi (1); binar (13)-çeşmə (2); möhkəm (3)-bərk (15)-qatı (39); Tənri (58)-Allah (61)-Yaradan (13)-qadir (4)-təala (17), ün (8)-avaz (5)-səs (1)-hənir (2) və s. Komponentlərindən biri türk, digəri alınma sözlərdən ibarət yanaşı yazılan leksik paralellər: axirət-son (1); qadir-tənri (4); qatı-möhkəm (1); əql-us (1); əsl-kök (1); tənri-təala (4); şən-şadman (1). Burada rast gəldiyimiz alınma sözlər ya olduğu kimi, ya da dilimizin qanunlarına uyğunlaşaraq müasir ədəbi dilimizdə ümumişlək sözlərə çevrilmişlər. Üçüncü qrupa daxil olan leksik paralellər aşağıdakılardır: ərməğan (4)- bəxşiş (2)-pay (4); zərb (13)-qüvvət (12); izzət (4)-hörmət (2); kəmal (2)-əql (13); məsləhət (9)-vəsiyyət (2); ögit (2)-məsləhət (2). Hər iki komponenti alınma olub yanaşı yazılan leksik paralellər: allah-təala (14); qadir-allah (1); izzət-hörmət (1); murad-məqsəd (3). Göstərilən leksik paralelərin bəzi türk mənşəli komponenti dilin sonrakı inkişaf mərhələlərində aradan çıxmış, alınma variantı özünə vətəndaşlıq hüququ qazanmışdır. Lakin buna baxmayaraq türk mənşəli leksik paralellər “Kitabi-Dədə Qorqud” abidəsinin dilində çoxluq təşkil edir. (28, 8-9).