Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Kalesi: Düzmürd Kalesi

Arşun Oğlu Direk Tekür’ün mekânı Karadeniz kenarındaki Düzmürd kalesidir. Kazılık Koca Oğlu Yigenek hikâyesindeki özel bir yer adı olarak üç yerde adı anılmaktadır. Bu kısımlardan en ayrıntılısı şöyledir: “... Kazılık Koca işgörmiş işe yarar adam idi. Yarar kocaların yanına cem' eyledi, yadığıyarağı-y-ile yola girdi. Çok tağlar dere depekiçdi. Günlerde bir gün Düzmürd Kal’asına geldi. Kara Deñiz kenarında idi. Añairü ben kondılar.” (Ergin 1998: 199). Ayrıca Yegenek’in rüyasında dayısıyla karşılaşmasını anlattığı kısımda dayı yeğen arasında şu tarz bir konuşma geçer: “Oğul Yigenek kanda gidersin didi söyledi,men ayıtdum: Düzmürd Kal’asına giderem babam tutsak imiş didüm, …”(Ergin 1998:202). Bir başka kısım ise Yigenek’in yoldaşlarıyla beraber Düzmürd kalesine geldiklerini hikâye eden kısımdır: “Bu düşi Yigenek yoldaşlarına hikâyet eyledi. Meger tayısı Emen ol arada yakın idi. Cümle bigler-ile yoldaş olup gitdiler. Tâ ki Düzmürd Kal’asına yetdiler. Çevre alup gitdiler kondılar.” (Ergin 1998: 203).
Dede Korkut Kitabı’nda kâfir beyleri tekür ve meliklerin meskûn oldukları mahaller, yani hisar ve kaleler genellikle bugün de adı ve konumları bilinen yerlerdir. Ancak bu yerler arasında Düzmürd Kalesi bugün dahi bilinemeyen bir yer adıdır. Çeşitli tahminlere karşılık Düzmürd Kalesi hakkında kesin bir konum belirlemek mümkün olmamıştır. Fahrettin Kırzıoğlu, Düzmürd kalesini“İç Oğuz İl beylerinden Yaganak Beğ hanedanının oymaklarıyla malikânelerinin yeri” olarak tanımlayıp “Gümüşhane-Erzincan, Dersim bölgelerine düşmektedir. Bu yüzden, Karadeniz kıyısındaki bu kaleyi de Harşıt ile Yeşilırmak arasındaki kıyı boylarında aramak gerektir.” demektedir. Kırzıoğlu, ayrıca bu adın doğrusunun Diz-Mard olduğunu, Diz sözünün Farsça kale, hisar manasına geldiğini, Mard sözünün ise eski Pont bölgesindeki “Makron Koca-Baş”, Mösinek” kabileleriyle komşu “Mard” kavmini bildirdiğini iddia etmektedir (Kırzıoğlu 1952: 83). Bu tahminlerine rağmen Kırzıoğlu’nun da ifade ettiği gibi bugün için bu kalenin yerini kestirmek mümkün değildir.