|
Don massasini bug‘lash usuli
Donga to‘ydirilgan yoki qizdirilgan bug‘ bilan ta’sir etish, issiq suv
bilan namlashga nisbatan samaraliroqdir. Bug‘ don massasining yuzasida
kondensatga aylanib, qobiqlari orqali mag‘izga kirib boradi. Bunda don
qizishi natijasida kondensatdan katta miqdorda bug‘ ajralib chiqadi.
201
Kondensat yopishqoq bo‘lmaganligi sababli, qizigan donning ichiga
suvga nisbatan tez kirib boradi. Issiqlik va suv ta’sirida donning barcha
qismlarida molekulapararo bogManish zaiflashib, mag‘izdan parda va
endospermdan qobiq oson ajraladi.
Namlangan donni quritish
Namlangan va qizdirilgan don, bug‘ bilan quritadigan apparatga
tushadi (apparat bir qancha quvurlardan iborat bo'lib, ularning ichida bug
1
aylanib yuradi). Bug‘ning bosimi 2-5 atm (1=133- 158°C) bo‘lib, bu erda
don kuchli darajada qizib, nami bugiana boshlaydi. Ventilyator esa
qizigan havo bilan bug‘langan namni tortib oladi. Quritish bosqichlarida
donga mexanik ravishda yopishib turgan erkin suv, ya’ni don qobig‘i
kapillyarlaridagi suv va nam bug‘lanadi. Parda bilan mag‘iz yuzasidagi
nam ham bug‘ga aylanadi, bu esa parda bilan mag‘iz orasidagi bug‘ni
uzib, ularni ajratadi. Dastlabki namligi W
d
= 14-15 % bo‘lgan sulini
bugMash natijasida uning namligi 4-6 % ga oshadi, quritishdan so‘ng esa
uning namligi W
d
= 9,5 - N0,5 % ni tashkil qiladi. Bunda dondagi erkin
namlikdan tashqari don massasidagi namlik ham bug‘lanadi.
Infraqizil nur bilan sovuq konditsiyalash va quritish
«GOLFETTO» italiya firmasi grechixa va no‘xat donlarini infraqizil
nur bilan quritish chizmasini taklif qiladi.
Taklif qilingan usul donni bug‘ bilan namlashning ilg‘or
usullaridandir, chunki donni bugiash uchun maxsus moslama yordamida
bug
1
hosil qilish kerak. Donni sovuq konditsiyalash sistemasida
MR+8R1/150 va S81M50 shneki sovuq suv bilan qisqa vaqt ichida hajmi
1 t bo‘lgan hamba dash don dimlanadi. RER/40 yordamida
barqarorlashtirilib, me’yorlovchi tarozi orqali namlangan don oqimi
infraqizil nur bilan qurituvchi apparatga yuboriladi. Qurit ilgan don
sovutish kolonkasiga tushirilib, harorati pasaytiriladi va chizma asosida
asosiy oqimga yuboriladi.
Donnn sovitish — gidrotermik ishlov berish jarayonidagi oxirgi
-
to‘rtinchi jarayon hisoblanadi. Donning harorati yuqori bo'lsa, unga
uskunalarda ishlov berib sovitiladi.
202
Don massasiga gidrotermik ishlov berilgandan so‘ng uni avtomat
tarozida tortib, oqpash bo‘limiga yuboriladi: gidrotermik ishlov berishdan
oldin va so‘ng tarozida namlik tafovuti aniqlanadi.
Gidrotermik ishlov berish donning ustki qismini tozalash va ishlov
berish jarayonlari bilan navbatma-navbat olib boriladigan un tortish
texnologiyasidan farqli ravishda yorma texnologiyasidagi gidrotermik
ishlov berish oxirgi jarayon hisoblanadi va u donni g bo‘limiga
o‘tkazishdan oldin amalga oshiriladi. Yormabop donning fizik
xususiyatlari, shakli, anatotnik tuzilishidagi katta farqni hisobga olganda,
yormabop donni qayta ishlov berishga tayyorlashning texnologik jarayoni
«qoida» ga asosan tuzilgan chizmada amalga opshriladi. Garchi yagona
tamoyoillardan foydalanilsa-da, har bir texnologiya alohida tuziladi.
Yormabop donlarning barchasiga emas, faqat bir qismiga gidrotermik
ishlov beriladi. Masalan, texnologik chizmaga ко 'ra, bug‘ lash, quritish va
sovitish usuli bilan grechixa, suli va no‘xatga ishlov beriladi. Bug‘doy va
makkajo‘xoriga
gidrotermik
ishlov
berishning
sovuq
usuldagi
texnologiyasi bo‘yicha bir marta qoilash va namlash bilan ishlov beriladi.
Yormabop don tarkibida javdar va bug‘doyga nisbatan ko‘p miqdordagi
aralashmalar, jumladan qiyin ajraladigan aralashmalar bo‘ladi. Masalan,
grechixa tarkibidagi yovvoyi turp urug‘lari, sholida - kurmak, organik
moddalar aralashmasi bo‘lgan loy tuproq ko‘rinishidagi mineral
aralashmalar donni qiyin ajraladigan aralashmalardan t ozalash uchun
maxsus asbob - uskunalar va maxsus usullardan foydalaniladi. Masalan,
grechixani separatsiyalashda uchburchak shaklli elakdan foydalaniladi.
Bunda grechixaning shakli elak teshigining shakli bilan bir xil boisa,
grechixa elakdan o‘tadi, aralashmalar esa elakda qoladi. BoMinadigan
kesim atrofidagi tasvyarlangan aylana diametri bo‘yicha diametri 2 mm
bo‘lgan katta grechixaning variatsiyasida fraksiyalarga bo‘lib tozalashda
bu usul ko‘proq samara beradi. Bunda don 2-3 fraksiyaga bo‘linadi, keyin
ularning har birini yovvoyi o‘tlarning o‘ziga xos xususiyatini hisobga
olgan holda separatsiyalanadi. Yormabop donlarning qayta ishlov berishga
tayyorlash tajribasi, yormabop don partiyasi tarkibida oz miqdorda
aralashmalar borligini ko‘rsatadi, o‘rtacha fraksiyada - qiyin
203
ajraladigan aralashmalarning asosiy qismi, kichik fraksiyada esa yovvoyi
o‘tli, shu jumladan mineral aralashmalar bo‘ladi. 75-rasmda grechixani
yorma ajratuvchi turli texnologik chizmalardagi va BRU rassevlaridan
foydalanib donni uch yoki ikki fraksiyaga ajratib separatsiyalashning
texnologik
chizmasi
ko'rsatilgan.
Don avvaldan
uch
fraksiyaga
bo‘linadigan chizmada afzalroq ko'rinadi. U BRU rassevlarida
separatsiyalashning ikkinchi bosqichida teshiklari uch- burchak shaklli
elakdan yanada samaraliroq foydalanishga imkon beradi. Shu bilan birga,
2 - rassevning texnologik chizmasidan qo‘llash bu elaklarga tushadigan
yuklamani kamaytirishga imkon beradi, shu bilan birga shakliga ko‘ra
grechixa donidan farq qiluvchi aralashmalarning ajralishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatishi kerak.
«В» texnologiyasida qiyin ajraladigan aralashmalar ma’lum
miqdorning tushishini ajratish bilan birga grechixa doni ikki frak siyaga
ajratiladi. Ikkinchi bosqichda dastlabki ikki guruh elaklarida bo‘luvchi
kesimda uzunligi bo‘yicha ajralib turuvchi aralashmalar qalinligi elak
teshigi kengligidan kichik bo‘lgan shuningdek mayda aralashmalar,
madaniy va yovvoyi o‘simliklar urug‘lari katga sama- radorlik bilan
ajraladi. Yormabop donni tayyorlash texnologiyasida qo‘llanadigan yana
boshqa o‘ziga xos usullar ham mavjud.
Shunday qilib, turli donlarning fizik-kimyoviy xossalaridagi katta
farq, o‘zigaxos shakli, anatomik tuzilishdagi o‘ziga xoslik yormabop doni
qayta ishlov berishga tayyorlashning universal texnologiyasi- ni ishlab
chiqishga imkon bermaydi. Biroq har qanday don uchun texnologik
chizma loyihasini tuzishda ular uchun xos boigan qator umumiy holatlami
ko‘rsatish mumkin.
1.
Qayta ishlov berish uchun tayyorlangan yormabop don tozal - anish
uchun maxsus omborlarda saqlanadi, omborlarning hajmi za- vodning
kamida bir sutka davomida to‘xtovsiz ishlapshni ta’minlash imkonini
berishi lozim.
Yormabop don yuzasi bilan mustahkam bog‘liq bo'lmagan aralash-
malarni ajratish uchun havo elakli separatorlardan foyda laniladi. Ikki-uch
martadan kam bo‘lmagan separatsiyalash jaray- onlarni amalga oshiriladi.
Ularning real ish samaradorligiga bog‘liq
204
holda bir turdagi separator proxodlarining miqdorini to‘g‘rilab tu- rish
mumkin. Qabul qiluvchi elaklar teshigining o‘lchami don uzun- ligidan
katta bo'lmasligi va undan donning erkin o‘tishini, elakda esa yirik,
tasodifan tushib qolgan aralashmalar ushlanib qolishini ta’minlashi
kerak. Texnologiyada ikki qator elakli separatorlar - dan foydalanilganda
yirik, tasodifan tushib qolgan aralashmalarni ajratish yormabop donlarni
avvaldan tozalash va shakllantirish bosqichida yoki don tozalash
bo‘limida amalga oshiriladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
