Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

© “Ijod-Press” nashriyoti, 2019 © S. 
Tursunov va boshqalar, 2019 

---

KIRISH 
lnsoniyat qadimgi davrlardan boshlab o‘zini yaxshi yashashi uchun 
tinimsiz izlangan. Izlanishlar mobaynida juda ko‘p kashfiyot- larni 
amalga oshirgan. 
Insoniyatni 
eng 
buyuk 
kashfiyotiaridan 
biri 
don 
ekinlarini 
madaniylashtirib, ularni urug‘ini dalaga ekib, ko‘p miqdorda don 
yetishtirishni o'rgandi. Insoniyatni yana bitta buyuk kashfiyoti bug‘doy 
donidan un tayyorlab, bu undan non va non mahsulotlar- ini tayyorlash 
bo‘ldi. lnsoniyat izlanishlarni davom ettirib, dondan yorma tayyorlasbni 
o'rgandi. Bugungi kunda donlardan tayyorlan- gan yormalar odamlarni 
kundalik ozuqasi boMib hisoblanadi. Sho- li donidan tayyorlangan guruch 
inson organizmiga nihoyatda mos keladi. Guruchning 96% odam 
organizmida hazm bo‘ladi. Hozirda Xitoyda kishi boshiga 120 kg, 
Yaponiyada 104 kg, Pokistonda 98 kg va Hindistonda 66 kg guruch 
istemol qilinadi. Bugungi kunda dun- yo bo‘yicha juda ko‘p don 
mahsulotlari yetishtiriladi. Yetishtirilgan donni nes-nobud qilmasdan 
saqlash va uni qayta ishlash juda katta ahamiyatga ega. 
Bozor iqtisodiyoti mulkchilikdan qat’iy nazar hozirgi kunda har bir 
xo'jalik rahbari, muhandis, mutaxassis, ishchi-xodimga xomashyo, 
mahsulot sifati va uning yaxshilanishi haqida jiddiy ta - lablarni 
ko'ndalang qo‘ymoqda. Agrar sohada boshqaruv tizimi tubdan 
o‘zgartirilib fermerlik harakatini shakllantirilishi davlat tomonidan 
mavjud yer resurslaridan oqilona foydalanish, aholi- ni oziq-ovqatga 
bo
£
lgan ehtiyojini miqdor va sifat darajalari bilan ta’minlashga qaratilgan. 
Mahsulotlarni saqlash va qayta ishlash mu- taxassislari tomonidan nazariy 
bilim va amaliy tajribalarni chuqur o‘zlashtirish davr talabiga 
aylanganligini dunyo tajribalari ko‘rsat- 

---

moqda. Fermer xo‘jaliklariga o‘zi yetishtirgan xomashyoni saqlash va 
qayta ishlash uchun davlat tomonidan me’yoriy-huquqiy baza va zarur 
shart-sharoitlar yaratildi. Yetishtirilayotgan meva -sabzavot, poliz, paxta 
va g‘alla mahsulotlarini qayta ishlab, jahon bozoriga nafaqat yarim 
fabrikat, balki sifatli tayyor mahsulotlarni eksport- ga chiqarish 
imkoniyatlari mavjud. Yaratilgan bazalardan to‘laroq foydalanish uchun 
qishloq xo'jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlashda chet elning 
ilg‘or texnologiyalarini ishlab chiqarishda qo‘llash yuqori samara beradi. 
Fan va texnikani shiddatli ravishda rivojlanishi ishlab chiqarishni 
avtomatlashtirish, texnologiyalarini mukammallashuvi, sifatga boigan 
talablarni oshirib, olingan hosil- ni saqlash va uni qayta ishlashda 
texnologiyani yangi usullarini qo‘llash ishlab chiqarish talabiga 
aylanmoqda. 
Yildan yilga g'alla yetishtirish ko‘payib respublikamizda ichki bozor 
to'liq don va don mahsulotlari bilan ta’minlanib, g‘alla eks- port qilishga 
erishildi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida sifat samarasi, iqtisodiyotning 
asosiy strategiyasi boiishi shart. Joylarda xomashyoni saqlash va qayta 
ishlashni yo‘lga qo‘yib yirik va kichik ishlab chiqaruvchilami qo‘llab 
quvatlash, yangi innovatsion texnologi- yalarni q о "11 ash iqtisodiy 
samaradorlikni va sifatni taminlashga imkon yaratadi. Xomashyo 
yetishtirish, uni qayta ishlash va tayyor mahsulotlarni xususiyatlarini 
yaxshi biladigan, ishtimoiy-iqtisodiy va huquqiy bilimlar bilan 
qurollangan malakali, mutaxassislarga bozor iqtisodiyoti sharoitida talab 
kuchayib boradi. Bu yo‘nalishda kursni chuqur o‘qish, o‘rganish 
mukammal bilish muhim ahamiyat kasb etadi. “Donni saqlash va dastlabki 
ishlash texnologiyasi” fani don mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash 
jarayonida mahsulot si- fatini oshirish, nobudgarchilikka yo‘l qo‘ymaslik, 
don resurslaridan oqilona foydalanish, innovatsion texnologiyalarni ishlab 
chiqarish tizimida keng qo‘llash afzalliklari va sifatli mahsulot ishlab 
chiqarish asoslarini yoritib beradi. 
4 

---