Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

36-jadval 
Don massasining don tozalash uskunalarida ketma-ket о ‘tish 
soni 
Tozalana- 
yotgan don- 
laming nomi
Donlarni uskunalardan ketma-ket o‘tish soni
se
p
a
ra
to
rl
a
r
sa
ra
lo
v
c
h
i
ra
ss
e
v
la
r
d
o
n
n
i 
ik
k
i 
m
a
rt
a
h
a
v
o
b
il
a
n
t
o
z
a
la
sh
d
u
o
a
sp
ir
a
to
ri
trierlar
a
b
ra
z
iv
s
il
in
d
rl
i 
o
q
la
sh
u
sk
u
n
a
si
to
sh
a
jr
a
tu
v
c
h
/ 
u
sk
u
n
a
b
u
ra
t 
se
n
tr
if
u
g
a
la
r
q
il
ta
n
o
q
n
i 
to
z
a
lo
v
c
h
i 
u
sk
u
n
a
k
u
k
o
l 
a
jr
a
tg
ic
h
o
v
sy
u
g
a
jr
a
tg
ic
h
Tariq
3
2
-
1
-
-
-
1
2
-
Grechixa
2
3
1
1
-
-
-
1
-
-
Suli
3
1
-
1
1
-
1
-
1
-
No'xot
2
-
1
-
-
-
-
-
1
-
Bug‘doy
3
-
-
4
1
1
2
1
2
-
Arpa
3
-
-
7
1
-
4
1
1
-
Makkajo‘xori
2
1
1
-
-
-
-
1
-
-
Sholi
3
1
1
1
-
-
-
1
1
1
Jadvalda ko‘rsatilgan don tozalash uskunalarining ketma-ketligi va 
ular sonini o‘zgartirishda yangi texnika va texnologiyalarni qo‘llab, 
eskirgan uskunalarni yuqori unumli uskunalar bilan almashtirish tavsiya 
etiladi. 
Har xil turdagi donlardan keng assortimentda yorma ishlab chi -
qarishda ularni hajmi va g bo‘limidagi texnologik jarayonlarning 
murakkabligiga asoslanib uskunalar tanlash tavsi ya etiladi. 
G bo‘limida quyidagi jarayonlar amalga oshiriladi: 
1.
yormabop donlarning yirikligi bo‘yicha saralash; 2. g; 
2.
oqlangan aralashmani saralash; 4. mag‘izni maydalash yoki 
198

---

qirqish; 5. mag‘izni sayqallash; 6. oqlangan mag4z yuzasiga jilo berish; 7. 
yirikligi bo‘yicha saralash; 8. yormani nazorat qilish, g bo‘limida amalga 
oshiriladigan texnologik jarayonlarning ketma - ketligi ko‘rsatilgan. 
Yormabop donlarni tozalash va oqlashga tayyorlashda gidrotermik 
ishlov berish usullari 
Yuqori sifatli yorma olishda qayta ishlov beriladigan yormabop don 
partiyasini shakllantirish bilan chambarchas bog'liq. Yormabop don 
partiyalari donni saqlash paytida shakllantiriladi. Bunda sezilarli natijalar 
beradigan qator qoidalarga amal qilish zarur, ana shunda yuqori 
«chiqishga» ega bo'lgan mahsulotlar, barqaror tayyorlov va qayta ishlov 
berish rejimlari, elektr energiya resurslarini tejash kabi natijalarga 
erishiladi. 
Yorma zavodlarida qayta ishlov beriladigan don partiyalarini 
shakllantirishda ishlab chiqilgan ayrim qoidalar quyidagilardan iborat (har 
xil navli va turdagi donlarni aralashtirish qatiyan man etiladi):
-
standartga mos don turi va naviga ko‘ra bir xil bo‘lsada, lekin 
tarkibida ajratish qiyin bo'lgan yoki zararli aralashmasi boigan donni
aralashtirish man etiladi. Bunday don alohida saqlanadi, ishlov beriladi, 
shundan so‘ng ulardan don partiyalari tuziladi; 
-
qayta ishlov beriladigan va namligida sezilarli farq 1% dan ko‘proq 
bo'lgan don yormasi shakllantirishga yo‘l qo'yilmaydi. Bu ayniqsa
texnologiyada gidrotermik ishlov berish mavjud bo‘lmaganda juda 
muhim; 
-
namligida sezilarli farq bo‘lgan (1% dan ko‘p) qayta ishlov 
beriladigan yormabop don partiyalarini shakllantirishga yo‘l qo‘yil - 
maydi; 
-
yormabop don bir xil namlikka ega boisa-da, issiqlik bilan 
quritishdan o‘tgan yoki o‘tmagan yormabop donga alohida qayta ishlov 
beriladi. 
0‘z mohiyatiga ko'ra yormabop don partiyani shakllantirishda qayta 
ishlov beriladigan donni oldindan tayyorlash texnologiyaning
19 9

---

boshlang‘ich bosqichi hisoblanadi. Yormabop don tayyorlash jarayoni 
yorma zavodining don tozalash bo‘limida davom ettiriladi. 
Bu erda don eng qulay texnologik xususiyatlarga ega bo‘ladi. Bunda 
un tortish zavodining don tozalash boiimidagi kabi quyidagi vazifalar hal 
qilinadi: 
-
separatsiyalash 
jarayonida 
don 
massasidagi 
xas-cho'plarni 
aralashmalarni ajratish; 
-
don yuzasiga mustahkam yopishgan aralashmalarni ajratish uchun 
donning ustki qismiga yoki periferiy qatlamlaming qobig'i chuqur 
tozalamagan qismiga ishlov berish. G jarayoni donning tashqi yuzasiga 
ta’sir etib yoki donning ustki qobig‘ini toMiq ajratib olingandan so‘ng 
amalga oshiriladi. Shuning uchun ham u yorma zavodining don tozalash 
yoki donni g bo‘limlarida ham amalga oshirilishi mumkin.