Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Yormabop donlarga gidrotermik ishlov berish usullari 
Yormabop donlarga gidrotermik ishlov berish - donga sun’iy ravishda 
suv (bug‘) va issiqlik bilan ta’sir etib, uning texnologik xususiyatini 
o‘zgartirish, qulay sharoitda yuqori sifatli yorma olish, uning ozuqligiga 
va ta’miga oid sifatini oshirish asosida saqlash davrini uzaytirishga 
erishiladi. Ma’lumki, don - tirik organizm boiib, unga tashqaridan ta’sir 
etish natijasida, unda murakkab fizik-kimyoviy va biokimyoviy 
o‘zgarishlar ro‘y beradi. Uning mexanik tuzilish tarkibi: pishiqligi, 
qayishqoqligi, yopishqoqligi va shaffofligi o‘zgaradi. Gidrotermik ishlov 
berish natijasida dondagi oqsil modda denaturatga, kraxmal esa dekstringa 
aylantiradi va boshqa jarayonlar amalga oshadi. Bu esa yormaning 
tarkibini o‘zgartirib yuboradi. Donga suv bilan ishlov berilganda, donning 
qismlari bir xilda shishmaydi. Gul qobig‘i kapillyar yuzaga ega bo‘lib, 
mag‘izga nisbatan namlikni o‘ziga tez oladi, meva qobig‘i esa 
endospermga nisbatan namlikni tez yutadi. Endosperm oqsili gidrofil 
modda bo‘lganligi uchun, kraxmalga nisbatan namlikni ko‘p 
200

---

va tez singdirish qobiliyatiga ega. Donning alohida qismlari bir xil 
shishmasligi natijasida uning ichki qismida o‘zgarish ro‘y beradi. 
Namlikning sezilarli darajada ortib borishi suli, афа donlari meva va 
gul qobiqlarining qayishqoqligini orttiradi. Grechixa, arpa donlarining gul 
qobig‘i bilan meva qobig‘i orasidagi bog‘lanish zaiflashtirib, ular 
orasidagi uzunasiga qo‘shilgan hujayralarning emirilishiga olib keladi. 
Don massasini namlash va dimlash jarayoni 
Don massasini suv yoki bug‘ bilan namlashning aniq tartibi 
o‘rnatiladi. Donga namlik, uni o‘rab turgan qobiq va ayniqsa, murtak 
orqali kirib boradi, bunga qobiqning ko‘p sonli kapillyarlari imkon beradi. 
Namlovchi apparat don massasining barchayuzalarini baravar namlashni 
ta’minlashi kerak. 
Donni namlash uchun sarflanadigan suv miqdori donning turi, unga 
qaysi tartibda GTI berilishi, uning dastlabki namligi va necha foiz 
namlanishiga asoslanib hisoblanadi. Don massasini talab etilgan daraj ada 
namlash uchun sarf bo‘ladigan suv miqdori quyidagi formula orqali 
hisoblanadi: 
G
k
= G
[
* [100- W
t
/100-W
2
-l]kg 
bu yerda, G, - sarflanadigan suvning miqdori, litr; 
G
k
- donning og‘irligi, kg; 
W — donning dastlabki namligi,% 
W - donning namlangandan so‘ngi namligi,%.