Динларни таснифлашдаги ёндашувлар



Download 0,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/17
Sana21.02.2022
Hajmi0,52 Mb.
#25384
TuriРеферат
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
dinlarni tasniflash

ташвиқот қиладиган ва ташвиқот қилмайдиган динлар тарзида ҳам 
13
Йўлдошхўжаев Ҳ., Раҳмжонов Д., Комилов М. «Диншунослик» Т.: 2000. Б.93. 
14
Ўша асар. Б.68. 


17 
таснифланади. Жаҳон динлари ёйилишига, ақида ва ғояларини тарқатишга катта 
эътибор билан интилади. Аммо, муайян қавмга хос динларда ташвиқот рағбати 
йўқ. Чунки, уларда худо умумбашарий бўлмай, миллий аҳамиятга эга деб 
ҳисобланади. Яҳудийлик ҳам ўз диний ғояларининг умумжаҳон салоҳиятга 
эгалиги, ўз худоси бутун дунё худоси эканлиги жиҳатидан ўзини оламшумул деб 
даъво қилади. Шунингдек, у ягона худони фақат ўзига хослаши, яккахудоликни 
ўзиники қилиб олиши ва уни бошқалардан қизғаниши жиҳатидан хос 
миллийликни ҳам ифода этади.
Динларнинг ҳар бир гуруҳидаги бош йўналиш ёки ўлчов-оралиққа кўра 
мавзуга кўра таснифлаш ҳам мумкин. Масалан, Узоқ Шарқ динларида фалсафага 
тобеълик устун бўлиб, борлиқ, табиат ва коинот борасида фалсафаларни биринчи 
ўринга қўяди. Шунинг учун баъзи дин тарихчилари бундай динларни илоҳий 
ваҳийга асосланган яккахудолик динларидан фарли равишда «Фалсафий динлар» 
деб ҳам атайдилар. Бундай тасниф икки гуруҳдаги билиш манбаига асосланади. 
Биринчи гуруҳ манбаи ақлий-фалсафий манба, иккинчи гуруҳ манбаи ваҳий. 
Ваҳийни ақл тушунтириб беради. Баъзи дин тарихчилари Узоқ Шарқ динлари 
гуруҳини «Мистик динлар» деб аташни афзал деб ҳисоблайдилар. Чунки, 
зоҳидлик ёки ихтиёрий фақирлик бу динлар ўз эътиқод қилувчиларининг нажот 
топишлари учун белгилаб қўйган услуб ёки тариқати бўлиб, руҳий риёзатлар, 
қадриятлари ҳақидаги тафаккур ва ундаги ибодат йўлларига асосланади.
Аммо, яккахудолик динларида мистик узоқлашиш ижобий ҳолат 
саналмайди. Узоқ Шарқ динларини эса, сўфийлик яккахудоликка олиб боради.
Мистика биринчи ва иккинчи гуруҳ ўртасидаги фарқли омил сифатида 
ишлатилади. Баъзи дин тарихчилари бошқа динлардан фарқлаш мақсадида Узоқ 
Шарқ динларини «Ахлоқий динлар», деб атайдилар.
15
Бу бошқа динлар ахлоқий 
масалалрга эътибор бермайди, дегани эмас, балки баъзи Узоқ Шарқ динларда 
ахлоқ асосий ўрин тутади. Масалан, улардан фарқли равишда яккахудолик 
динларида ахлоқ дин билан боғлиқ бўлиб, диннинг натижаларидан бири 
эканлигини ёки ақидаларнинг ҳаётдаги амалий тадбиқи эканлигини кўрамиз. Дин 
бош асос, ахлоқ эса, диний тафаккурнинг амалий тадбиқидир. Кўпчилик Шарқ 
динларининг ахлоқий низомлар эканлиги ва улардан асосий мақсад жамиятда 
инсонлар ўртасидаги ўзаро муносабатларни ахлоқий қадриятлар ва манбалар 
гуруҳи орқали тартибга солинишини таърифлашда «дин» сўзини ишлатиш шарт 
эмас. 
Буддавийлик ва Ҳиндувийликда кўрингани каби Хитой ва Япон динларида 
бу манзара ёрқин ойдинлашади. Динларнинг бу гуруҳи ахлоқий тартибларни 
келтириб чиқарган фалсафани мавжудлик ва тириклик биринчи ўринга қўйиши 
билан алоҳида ажралиб туради. Бу ахлоқий тартибларга сўфийлик тариқати 
15
76.ﺹ . 1991 . ﺍﻷﺯﻫﺮ .ﻣﺼﺮ . « ﻖﺭﻔﻟﺍ ﺓﺤﺳﻦ ﺍﻠﺴﻴﺩ ﻤﺗﻮﻟﻰ « ﻣﺯﻜﺭ 


18 
орқали эришилади ва амалга ошади. Шунинг учун улар фалсафий-ахлоқий-

Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish