Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

11- MA`RUZAMavzu: ENDOKRIN TIZIM
REJA:

1. 
   1. Ichki sekretsiya bezlarining funktsional ahamiyati.
   
2. 
   Garmonning maxsus xususiyatlari:
   
3. 
   Qalqonsimon bez Ayrisimon bez
   
4. 
   Gipofizva Epifiz
   
5. 
   Me`da osti bezi
   

Tayanch iboralar: yurak, arteriya va vena sistemalari, kapilyardlar, epikard, miokard, endokard, perikard, uch tavaqali va ikki tavaqili klapanlar, porakdan chiquvchi va yurakka qushiluvchi qon tomirlari, suyak qo’michi (iligi) ayrisimon bez, taloq.
Organizmdagi har xil a`zolarning unumli kelishib ishlashida asosiy o`rin tutadigan xususiyati, bu a`zolarning bir-biri bilan kimyoviy bog`liqligidir. Bu bog`liq butun hayvonot olamiga ta`aluqli bo`lib, organizmning ma`lum bir qismlarida ishlab chiqarilgan kimyoviy moddalarning qon tomirlari orqali qonga o`tib, a`zolarning bir me`yorda ishlashini ta`minlab turilishi, albatta, nerv sistemalarining ta`siri ostida boradi. O`z ta`sirlari orqali a`zolarning ish faoliyatini bir me`yorda boshqarilishini ta`minlab turuvchi asosiy kimyoviy qurol, ya`ni odam va hayvon organizmdagi maxsus bezlarga ishlab chiqariladigan modda, garmon deyiladi. Garmon grekcha so`zdan olingan bo`lib, «harmao» ya`ni, «harakatga keltiraman, qo`zg`ataman» degan ma`noni bildiradi. Garmonlar maxsus hajmi jihatdan uncha katta bo`lmagan a`zolardan, ya`ni ichki sekretsiya bezlaridan ishlab chiqariladi. Ular to`g`ridanto`g`ri qon tomir va limfa kapilyarlari orqali qonga o`tib, organizmda sodir bo`ladigan bir qancha jarayonlarda ishtirok etadi.
Garmonning maxsus xususiyatlari:

1. Garmonlar har bir a`zoning funktsiyasiga alohida ta`sir qiladi va shu bilan birga butun organizmga bo`ladigan jarayonlarda ishtirok etadi.

2. Garmonlar yuqori biologik faolligi bilan ajralib turadi: masalan: 1 gr adrenalin 1000 ta baqa organzmiga kiritilsa ularda yurak 91 ish faoliyatini tezlashtiradi, 1 gr insulin 125000 ta quyon qonidagi qand moddasini pasaytiradi.
3. Garmonlarning masofada ta`mir etishi, ya`ni qon orqali borib, a`zolarning ishlash jarayonini faollashtiradi yoki susaytiradi.
4. Garmonlar juda kichik molekulyar tuzilishga ega bo`lib, to`qimalarda oson va tez o`tish xususiyatiga ega.
5. Garmonlar doimiy ishlab chiqariladi, chunki ular hujayralarda tez ta`sir etish xususiyatiga ega.
6. Garmonlar tur tanlamaydi, shuning uchun ham ular hayvonlar organizmidan olinib, kasalliklarni davolashda ishlatiladi.