Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

Garmonning umumiy xususiyati:
1. Garmonlar organizmni o`sishini faollashtiradi va uning belgilariga ta`sir qiladi.
2. Organizmdagi barcha modda almashinuvlarga ishtirok etadi.
3. Nerv sistemasining qo`zg`aluvchanligiga ta`sir etib, uning faoliyatini oshiradi.
4. Garmonlar hujayralarda sodir bo`ladigan jarayonlar va uning tizimiga ta`sir etadi.
5. Garmonlar ishlab chiqariladi va organizmning ichki holatiga tashqi muhitdagi o`zgartirishlariga bog`liq bo`ladi.
Garmonlar ishlab chiqarilishi nerv oxirlari, bo`rtiq osti yadrolar ta`siri ostida murakkab nerv gumoral yo`l bilan boshqariladi. Ularning ta`siri ostida gipofiz qo`zg`aladi va undan ishlab chiqariladigan garmonlar olgan bezlarning ish faoliyatini doimiy ravishda nazorat qiladi. Demak, bezlarda garmonlar ishlab chiqarilishi o`z holicha boshqarilmasdan, nerv tizimi bilan uzviy bog`liq holda, ya`ni nerv gumoral yo`l bilan boshqarilar ekan.
Qalqonsimon bez Qalqonsimon bez toq bez bo`lib, bo`yin sohasida xiqildoqning qalqonsimon tog`ayi bilan kekirdakning yuqori 3-4 tog`ay halqalari oldida joylashgan. Qalqonsimon bezning o`ng va chap qismlari bo`yin orqali birikadi. 30-40 % odamlarda bezning buynidan tepaga qarab joylashgan piramidasimon bo`lagi uchraydi. Bezni o`rab turgan fibroz pardadan o`sib turgan o`simtalar bez chiqarishini bo`lakchalarga ajratadi. Bez bo`lakchalari pufakchalardan iborat bo`lib, uning ichki yuzasi kubsimon hujayralar bilan qoplangan. Folikulalar tarkibida quyuq kolloid moddasi bo`lib, uning tarkibidan yodga boy bo`lgan aminokislotalar, oqsil bo`ladi. Bez tarkibida yod, qon plazmasi tarkibiga nisbatan 300 marta oshiq bo`ladi. Bezning yuzasi qon tomir to`rlari va nerv chigallari qoplagan.
Ayrisimon bez Bu bez o`ng va chap bo`laklardan iborat bo`lib, biriktiruvchi to`qimalar yordamida o`zaro qo`shilgan. Bez ko`krak qafasining teppa qismida to`sh suyagi orqasida joylashgan. Ayrisimon bez tashqaridan yupqa nozik biriktiruvchi to`qimadan iborat kapsula bilan o`ralgan, undan bez ichiga bir qancha to`siqlar o`tadi va parenximasini mayda bo`lakchalarga bo`ladi. Har bir bo`lakchaning tashqi qismi po`stloq moddadan iborat bo`lib, to`q rangda, magiz moddali orasi och rangda. Bo`lakchalar asosini ikki xil to`r epitileal va retikulyar to`r hosil qilish ayrisimon bezning farqli belgilaridan biridir. Bu to`rda limfositlar bo`lib po`stloq qismida ko`proq joylashgan. Shu sababl u to`q rangda bo`ladi. Ayrismion bez embrion taraqqiyotida 3- jabra cho`ntaklaridan juft o`siqlar sifatida rivojlanadi. U embrionning 5 oyida ayrismion bez bir qancha bo`lakchalardan iborat ekanligini ko`rish mumkin. Bez massasi: chaqaloqda 12 g, 20 yoshda 30-40 g, voyaga etgandan so`ng bez massasi yana kamaya boradi. 25 yoshda 25-30 g gacha, 60-70 yoshda 6-15 g bo`lib, yog to`qimada aylanadi.