|
Декабрь 2020 10-қисм
Тошкент
faoliyatga o‘rgatish, o‘z kuchi va imkoniyatiga ishonch bilan qarah kabi zarur fazilatlarni
tarbiyalash, tarkib toptirish kabilar turishi kerak.
Yozuv jarayoni turli yozuv qurollari (ruchka,bo‘r qalam) orqali amalga oshiriladi va qaysi
yozuv qurolidan foydalanishga qarab qo‘l harakatlari shunga moslashtiriladi.
Chiroyli yozuvga o‘rgatish uchun birinchi navbatda quyidagi malakalarni singdirib borish
talab etiladi:
1. Yozuv qurollaridan to‘g‘ri foydalanish;.
2. parta ustida daftarni to‘gri qo‘yish;
3. Yozayotganda gavdani to‘g‘ri tutish va tirsaklarni to‘g‘ri harakat qildirish;
4. O‘z xatini berilgan namuna bilan taqqoslashga o‘rgatish;
5. Tovushni bosma harfga, bosma harfni esa yozma shaklga aylantirishga o‘rgatish;
6. Harflarning shaklini idrok etish( qayerdan boshlash,qayerda to‘xtash, o‘ngga, chapga
burilish,boshlash va h.k)
7. Harflarni bir-biriga bog‘lab yozishga o‘rgatish;
8. Harflarni bir xil balandlikda va kenglikda tekis yozishga o‘rgatish;
9. Daftar chizig‘idagi qatorlarni to‘g‘ri to‘ldirish, sarlavha, oy, va kunlarni to‘g‘ri yozish;
10. Harflarning qiyaligini to‘g‘ri saqlash;
Yozuvning sifatini shakllantirish deganda, uning aniq va toza, bir qiyalikda va balandlikda,
bir tekis silliq yozilishini tushunamiz.
Orfografik ko‘nikma va malakalarni muvaffaqiyatli egallash grafik malakalarning qay
darajada shakllanganligiga bog‘liq. Ehtiyotsizlik va befarqlik bilan yozilgan, chiroyli yozuv
talablariga javob bermaydigan yozuv o‘quvchilarning orfografiyasini yana ham pasayishiga
olib keladi. Yozuvi xunuk, yozishni yaxshi bilmaydigan bola yozma ishini beparvo, o‘ylamasdan
yozadi, o‘z xatolarini ham sezmaydi. Grafik malakalarni egallamagan o‘quvchilarning yozma
ishlarida grafik malakalarni yaxshi egallagan o‘quvchilarning ishlariga nisbatan imlo xatolar
ko‘p uchraydi.
Buning sababi grafik malakalari shakllanmagan o‘quvchilar yozuv jarayonida tovushni harfga
aylantirish, harfni yozish, ularni bir-biriga ulashga keragidan ortiq vaqt sarflaydilar. So‘ng
o‘quvchilar oldida turgan umumiy muammo –to‘g‘ri yozish muammosini hal qilish uchun
ulgurmaydilar. Bularning hammasi o‘quvchida borgan sari o‘zida ishonchsizlik kayfiyatini
tug‘diradi, yozuvni uning uchun mashaqqatli ishga aylantiradi. Oquvchi grafik malakalarni
qanchalik tez egallab olsa, to‘g‘ri yozuv mashqlarini shunchalik muvaffaqiyatli bajaradi.
Grafik malakalarsiz to‘gri yozuvning bo‘lishi mumkin emas. Bola qanchalik chiroyli yozsa,
undagi yangi narsalarni o‘zlashtirishga bo‘lgan qiziqish ortadi, o‘z ishiga sinchkovlik va diqqat
bilan qaraydi, yozuvini kuzatib boradi. Yozuvini dastlabki paytlarda grafik jihatdangina kuzatsa,
keyinchalik orfografik jihatdan ham kuzata boshlaydi. O‘qituvchi bunga erishish uchun xat savod
o‘rgatish davri yozuv darslariga Alohida mas’uliyat hissi bilan yondashuvi, har bir o‘quvchining
qobiliyati, ruhiyatini yaxshi bilishi lozim.
Yozuv o‘quvchining xarakteri, temperamenti,genetik imkoniyati, hatto kayfiyatiga ham bog‘liq
bo‘ladi. O‘qituvchi yozuv darslarida doimiy izlanishda bo‘lishi, ta’limning samarali usullaridan
foydalanishi, imkonioyatidan kelib chiqib yozuvga o‘rgatishning qulay usullarini qo‘llashi lozim.
Chiroyli yozuvga o‘rgatish nafaqat yozuv va ona tili darslarida, balki matematika darslarida
ham e’tiborga olib borilishi shart. Hisob darslarida raqam va sonlarning daftar kataklariga mos
holda yozilishi ham ahamiyatga ega. Bu mashqlar ayniqsa, to‘g‘ri chiziq, kesma, to‘rtburchak,
kvadrat, uchburchak kabi geometrik shakllarni chizish jarayonida namoyon bo‘ladi. Husnixati
chiroyli bo‘lgan o‘quvchilar bu kabi vazifalarni hech bir qiyinchiliksiz,tezda uddalashadi.
Aksincha bo‘lgan o‘quvchilarda yana qiyinchiliklar kuzatiladi. Shuning uchun o‘quvchilar
yozuvi ustida doimiy nazorat o‘rnatish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.”1-sinfda savod darslari”.(T.G‘afforova, x.G‘ulomova, G.Eshturdiyeva). Toshkent “O‘qitu-
vchi”nashriyoti.1996 yil.
2”.Savod o‘rgatish darslari”(R.Safarova, M.G‘ulomov, M.Inoyatova). “Tafakkur” nashriyoti,
Toshkent-2012.
3.”Boshlang‘ich ta’lim jurnali”. 12-son, 2014- yil –dekabr.
4. “Husnixat va uni o‘qitish usuliyoti”. (Yunus Azimov). Buxoro-2008-yil.
23
Do'stlaringiz bilan baham: |
