|
GLOSSARIY
Lad – turg’un va noturg’un musiqiy tovush pog’onalarining o’zaro bog’liqligiga asoslangan tovushlar tizimi. Zamonaviy musiqada yetti pog’onali major va minor ladlari asosiy ladlar hisoblanadi. Orkestr (yun. Orchestra - qadimgi yunon teatri sahnasi oldidagi maydoncha) - turli cholg’u asboblarda chalib, ijrochilarning ushbu guruhi uchun yozilgan musiqa asarini birgalikda ijro etuvchi sozandalarning katta jamoasi. CHolg’u asboblarining tarkibiga ko’ra orkestrlarning turlari: simfonik – to’liq tarkibdan iborat, torli – kamonli cholg’ular, damli - yog’och va mis damli cholg’ular, shovqinli - urma-zarbli cholg’ular. Partitura (it. partitura – bo’lingan, taqsimlangan) – ansambl, xor, orkestr uchun yozilgan ko’p ovozli musiqiy asarning nota yozuvi. Unda barcha ovozlarning partiyalari jamlangan. Partiturada partiyalarning taqsimlanib kelishi yuqoridan quyi tomon turdosh cholg’u asboblar bo’yicha keladi. O’z navbatida, bir turdagi cholg’ularning eng yuqori registrga mansubi yuqorida, qolganlari registri bo’yicha pastki satrlarda yoziladi. Partiya (musiqada)– 1. Ansambl qatnashchilaridan birining nota yozuvi. 2. Sonata shaklining ekspozitsiyasida asosiy mavzular bosh partiya, yordamchi partiya, yakunlovchi partiya sifatida keladi. Akt – opera, musiqali drama, baletning eng yirik bo’limini tashkil etadi. U lotincha aktus so’zidan kelib chiqqan bo’lib, harakat degan ma’noni anglatadi. Ansambl – frantsuzcha so’z bo’lib, birgalikda degan ma’noni anglatadi. Antrakt – aktlar orasidagi tanaffus. Ariya - yakka xonanda va orkestr ijrosi uchun mo’ljallangan badiiy va shaklan yakunlangan epizod. Ariya bosh qahramonning musiqiy portreti bo’lib, uning negizida obrazni xarakterlab beruvchi asosiy musiqiy mavzu yotadi. Ariya-ariozo - ariyaga o’xshab, italyan tilidan kuychan degan ma’noni anglatadi. Arietta – mikroariya, ya’ni hajman kichik ariyalar. Balet – xoreografiya, musiqa, baddiy san’atni o’zida mujassamlashtirgan, librettoga asoslangan sintetik janr bo’lib, yetakchi o’rinni raqs tashkil etadi. Duet – ikkita ijrochidan iborat bo’lgan ansambl Kavatina - qo’shiq tuzilishidagi lirik ariyalar. Kvartet – to’rtta ijrochidan iborat bo’lgan ansambl, Kvintet – beshta ijrochidan iborat bo’lgan ansambl, Ko’rinish - badiiy mohiyati yakunlangan bo’lim. Aktning tarkibiy qismi. Leytgarmoniya – opera yoki balet personajining, biron hodisasining xarakteristikasi bo’lib, yorqin individuallashgan garmonik tuzilma, formula, ranglar yordamida ochib beriladi. Leytmotiv – yetakchi ohang, qisqa melodik aylanma, yoki ma’lum cholg’u zimmasiga yuklatilgan garmonizatsiyalashgan kuy. Ma’lum personaj, voqea joyi, 82 holat, narsa, hodisa, his-tuyg’u va musiqiy sahna asar voqealarining boshqa omillari bilan bog’liq bo’lgan holatlarni ifodalaydi. Leyttembr – opera yoki baletda orkestr cholg’ulari tembr bo’yoqlari yordamida ochib beriluvchi obraz, voqea, yoki xolat xarakteristikasidir. Libretto italyancha libro – kitob so’zining kichraytirilgan ko’rinishi bo’lib, libretto – kitobcha ma’nosini anglatadi. Libretto adabiy asarning she’riy ko’rinishi bo’lib, uning asosida oldindan tuzilgan stsenariy, ya’ni operaning qisqacha mazmuni va rejasi yotadi. Musiqali drama – milliy musiqa an’analariga asoslangan, opera janriga nisbatan yengil hisoblangan sintetik sahnaviy janrdir. Nonet – to’qqizta ijrochidan iborat bo’lgan ansambl, Oktet – sakkizta ijrochidan iborat bo’lgan ansambl, Opera – vokal va cholg’u kuylarini, adabiyot, qisman she’riyat, teatr, dramaturgiya, sahnadagi aktyorlar ijrosi, tasviriy san’at (dekoratsiya, kostyumlar), raqs va unga monand bo’lgan harakatlarni o’zida mujassamlagan sintetik janr. Opera so’zi XVIII asrda Italiyada paydo bo’lib, lotin tilidan opus (mehnat, ijod mahsuli) degan ma’noni bildiradi. (Opusning ko’plik ma’nosi operani bildiradi) Rechitativ - italyancha rechitare – ovoz chiqarib o’qish, deklomatsiya qilish, jamoa oldida o’qish ma’nosini anglatadi. Rechitativ erkin deklamatsion kuylanadigan musiqiy nutq bo’lib, o’ziga xos musiqiy
Do'stlaringiz bilan baham: |
