Mustaqil ishi mavzu : Musiqali drama Reja : Musiqali drama janrining kelib chiqish tarixi O’zbekistonga musiqali drama janrining kirib kelishi va rivojlanishi O’zbek musiqali dramalari haqida. Xulosa Musiqali drama

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

O’ZBEKISTON DAVLAT

SAN’AT VA MADANIYAT INSITITUTI

FARG’ONA MINTAQAVIY FILIALI

“Professional cholg’u ijrochiligi”

yo’nalishi 2-bosqich talabasi

Turg’unboyev Hojimurodning

MUSTAQIL ISHI

Mavzu : Musiqali drama

Reja :

1. Musiqali drama janrining kelib chiqish tarixi

2. O’zbekistonga musiqali drama janrining

kirib kelishi va rivojlanishi

3. O’zbek musiqali dramalari haqida.

4.Xulosa

Musiqali drama - 1) musiqa (vokal va cholgʻu) hamda

soʻz sanʼatiga asoslangan saxna asari, musiqali teatr janri.

Musiqali drama namunalari Sharq (mas, 5-asr Xindiston,

12-asr Xitoy)da shakllangan. Mazkur janr Ozarbayjonda 

20-asr boshida, Oʻrta Osiyo va Qozogʻistonda 1920-yillarda

vujudga kelgan va o’sha davrlarda rivojlana boshlagan .

Musiqali dramada sahna voqealari, qahramonlarning ichki

kechinma va holatlari, oʻzaro mu-nosabatlari soʻz, musiqa,

dramatik harakat, shuningdek, raqs orqali ifodalanadi,

musiqa va soʻz bir-birini toʻldirib, asar mazmunini ochishga

xizmat qiladi. Oʻzbekistonda musiqali drama janri 1910—

20 yillardan milliy adabiybadiiy tomosha sanʼati va musika

merosi zaminida shakllana boshladi. Uning tarkib

topishida oʻzbek xalq tomoshalarida musiqadan

foydalanish tajribalari, shuningdek, ozarbayjon teatrining

musiqali dramatik spektakllari muhim rol

oʻynadi. Hamzaning "Hoy, ishchilar", "Qarmoq",

"Quzgʻunlar" kabi inssenirovkalari, "Fargʻona fojiasi"

tetralogiyasi; Gʻulom Za-fariyning "Halima" pyesasi;

Xurshidning Navoiy dostonlari asosida yaratilgan "Farhod

va Shirin” , "Layli va Majnun" asarlarida Musiqali

dramaning oʻziga xos jihatlari mustahkamlana boshladi.

Oʻzbek Musiqali dramasi oʻz taraqqiyotida bir necha davrni

bosib oʻtdi. Dastavval pyesaga mos musiqa materiali xalq

ijodidan saralab olingan boʻlsa, 1930-yillarning boshida S

Abdullaning "Poʻrtana", M. Muhamedov va Komil

Yashinning"Ichkarida" kabi zamonaviy asarlari

sahnalashtirilganida xalq musiqa merosi namunalarini

qayta ishlashga urgʻu berilgan. Oʻzbek bastakor va kom-

pozitorlari Musiqali drama musiqasining ifodaviy

imkoniyatlarini kengaytirishdi. "Layli va Majnun"

(Navoiyning shu nomli dostoni asosida Xurshid librettosi;

T. Sodiqov va N. Mironov musiqasi), "Farhod va Shirin"

(Navoiy-Xurshid, V. Uspenskiy), "Gulsara" (K. Yashin; R.

Glier) kabi Musiqali dramalar shular jumlasidandir.

Musiqali dramaning adabiy va musiqa jihatidan

yuksalishida dramaturglardan K. Yashin, S. Abdulla va

bastakor T. Jalilovning xizmatlari katta. Ular qalamiga

mansub "Nurxon", "Ravshan va Zulxumor" (K. Yashin; T.

Jalilov), "Tohir va Zuhra", "Alpomish", "Muqimiy", "Gul va

Navroʻz" (S. Abdulla, T. Jalilov) kabi yetuk Musiqali

dramalar mavjud. 1950-yillardan boshlab bu janrda

mustaqil ijod qiluvchi oʻzbek kompozitorlari yetishib chikdi:

M. Leviyev, A. Muhamedov, S. Boboyev, H. Rahimov. Ik.

Akbarov, D. Zokirov, D. Soatqulov, S. Jalil, M. Yusupov, S.

Hayitboyev, M. Bafoyev, M. Mahmudov, F. Olimov va

boshqa Ular oʻzbek musiqa merosi, Yevropa professional

musiqa uslubi, ifoda vositalari va shakllari (jumladan,

ariya, duet va boshqa ansambllar, xor va raqs sahnalari)ga

tayanib, oʻz Musiqali dramalarida haqiqiy musiqiy

dramaturgiya hosil qilishga intilishdi. Dramaturg ,

kompozitor va ijrochilarning malakasi oshishi natijasida

Musiqali drama zamonaviy professional musiqalidramatik

janr darajasiga koʻtarildi va uziga xos xususiyatlariga ega

boʻldi. "Vatan ishqi" (3. Fatxullin, Sh. Saʼdulla; S. Boboyev),

"Momo yer" (Ch. Aytmatov qissasi asosida T. Tula

inssenirovkasi; I. Akbarov musikasi), "Navoiy Astrobodda"

I.Maxsumov; Yu. Rajabiy, S. Jalil), "Prometey" (Yu.

Marsinkyavichyus; M. Bafoyev), "Yusuf va Zulayho" (R.

Bobojon; F. Olimov), "Kumush shahar malikasi" (I. Sulton;

Ik. Akbarov) kabi Musiqali dramalar bunga misoldir. Sof

drama kabi Musiqali drama ham musikali drama, musiqali

fojia, musikali komediya kabi turlarni oʻz ichiga oladi.

Oʻzbek kompozitorlari ijodidan katta urin olgan musiqali

komediyani musiqashunoslar mustaqil janr sifatida tadqiq

qiladilar; 2) operaning dastlabki nomlaridan biri (ital.

dramma in musica, dramma per(la) musica). 16-asr oxiri —

17-asr boshlarida Italiya (mas, K. Monteverdi ijodi)da

paydo boʻlgan. 1639-yil paydo bulgan yangi "opera" nomi

Musiqali drama urnini egallay boshlagan. 19-asr oʻrtalarida

R. Vagner oʻzining yuksak musiqali-dramatik rivojiga ega

boʻlgan "Nibelunglar uzugi" tetralogiyasi, "Tristan va

Izolda", "Parsifal" operalarini Musiqali drama deb

taʼriflagan, M. Musorgskiy esa "Boris Godunov",

"Xovanshchina" kabi asarlarini xalq Musiqali dramalari deb

atagan.