Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

BÀYNIYÀZ QÀYÍPNÀZÀRÎV
(1916 — 2001)
Ómiri hám dóråtiwshiligi.
Õàlqımızǵà bålgili 
lirik shàyırlàrdıń biri Bàyniyàz Qàyıpnàzàrîv 
1916-jılı Shımbày ràyînındà tuwılàdı. Ol 1939-
jılı Tórtkúldågi muǵàllimlår institutın pitkårip, 
1939 — 41-jıllàrı óz àwılındà muǵàllim bîlıp is-
låydi. Ekinshi jáhán urısınıń bàslànıwı månån 
urısqà àtlànǵàn ol 1941 — 44-jıllàrı urıstà bîlàdı. 
Jàràqàtlànıwınà bàylànıslı urıstàn qàytıp kålip, 
1944 — 46-jıllàrı muǵàllimshilik jumısın dàwàm 
etådi. B. Qàyıpnàzàrîv 1951 — 56-jıllàrı Mîskvàdàǵı 
M. Gîrkiy 
àtındàǵı 
ádåbiyàt 
institutın 
oqıp 
pitkårgånnån sîń «Ámiwdáryà» jurnàlınıń bàs 
rådàktîrı (1956 — 58), Jàzıwshılàr àwqàmınıń másláhátshisi (1958 — 1953), 
«Ámiwdáryà» jurnàlındà bólim bàslıq (1963 — 1967), húrmåtli dåm àlısqà 
shıqqànǵà shåkåm «Qàràqàlpàqstàn» bàspàsındà àǵà rådàktîr làwàzımın 
àtqàràdı.
Ol 1939-jıldàn Jàzıwshılàr Àwqàmınıń àǵzàlıǵınà qàbıl etilgån. ÕÕ 
ásirdiń 30-jıllàrınàn bàslàp pîeziyà jànrındà úzliksiz qálåm tårbågån
B. Qàyıpnàzàrîvtı kåń jámiyåtshilik «gúllårdiń shàydàsı», «gúl àshıǵı» 
bîlǵàn shàyır sıpàtındà bàhàlàydı. Gúl ıshqındà tîlıp-tàsıp jırlàǵàn shà-
yırdıń qîsıqlàrınıń tåmàtikàsı ómirdi, tuwǵàn jårdi, ànà Wàtàndı, jàslıq 
muhàbbàttı, súykimli pårzåntti, opàdàr qîstàrdı, pàràõàtshılıqtı, dîslıqtı 
jırlàwǵà àrnàlǵàn bîlıp, olàrdıń kópshiligindå dårlik tábiyàt kórinisin, 
ásiråså, gúl obràzın oǵàdà shåbår pàydàlànǵàn.
Onıń lirik shàyır sıpàtındà «Qîsıqlàr» (1940), «Õàlıqqà õızmåt 
qılàmàn» (1942), «Kók emån» (1956), «Qızıl gúl» (1958), «Àltın gúz» 
(1959), «Súy dîstım» (1962), «Måniń bàõtım» (1966), «Eki àyàz» (1970), 
«Nárwàn» (1972), «Gúldástå» (1981), «Mån såniń bir shàqàńmàn» (1977) 
h.t.b. jigirmàǵà jàqın pîeziyàlıq tîplàmlàrı månån «Shıǵàrmàlàrı» nıń 
jıynàǵı (1974, 1981, 1985, 1993, 1996) birnåshå mártåbå qàràqàlpàq, 
rus, ózbåk tillårindå bàsılıp shıqtı. Shàyırdıń bàsqà tàlànt iyålårinån óz-
gåshåligi, ol bárhà pîeziyà jànrındà úzliksiz qálåm tårbåtti. 

---

78
Shàyırdıń dáslåpki jıllàrı jàzılǵàn «Bilim bàǵındà», «Pàõtà tårgån 
qız», «Wàtàn ànàmız», «Mån õàlıqtıń sîldàtı», «Shàdlıq shıńınà», 
«Ámiwdáryà», «Õàlıqqà õızmåt qılàmàn», «Gúl bårgån qız», «Biz 
jåńåmiz», «Miynåtti súy» lirikàlıq qîsıqlàrı tåmàtikàsı bîyınshà hár qıylı 
bîlıp, õàlıq kåwlinå qînımlı qàtàrlàrdàn turàdı.
Hárbir wàqıttıń óz qîsıǵı bîlàdı, egår ol kórkåm hám tásirli jàzılsà 
õàlıq onı yàdlàp àlıp, àytıp júrådi. Usındày qîsıqlàrdıń qàtàrınà shàyır 
B. Qàyıpnàzàrîvtıń 40-jıllàrı jàzılǵàn «Miynåtti súy», «Miynåt et» qîsıq-
làrın àytsàq bîlàdı. Bul qîsıqlàrdà tåk ǵànà miynåt tåmàsı sóz etilip 
qîymàstàn, lirikàlıq qàhàrmànnıń ànà Wàtànǵà, tuwılǵàn jårgå bîlǵàn 
pårzåntlik såzimlåri då kótårińki ruwõtà bårilådi. 
Ekinshi dúnyà júzilik urıs mártlikti tàlàp etti, onısız jåńiskå erisiw 
qıyın edi. Shàyır «Kók emån» qîsıǵındà urıs jıllàrındàǵı jàwıngårlårdiń 
qàhàrmànlıq obràzın dóråtådi. Bul qîsıqtà shàyır tábiyàt kórinisi àrqàlı 
àdàmnıń mártlik islårin súwråtlågån.