Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Toplaw (ing. save - S) dep, milliy dáramatıń bir bóleginiń tiykarǵı hám aylanıs kapitalların, sonday-aq, mútáj rezevrlerdi kóbeytiw ushın jumsalıwına aytıladı.
Óndirislik hám óndirislik emes maqsettegi toplaw bir-birinen parqlanadı. Toplanǵan qarjılardıń materiallıq óndiris tarawınıń tiykarǵı kapitalların hám aylanıs qarjıların keńeytiwge ketetuǵın bólegi óndirislik tarawdaǵı toplaw summasın payda etedi. Óndirislik tarawdaǵı toplaw ekonomikalıq ósiwdiń áhmiyetli faktorı esaplanadı.
Toplaw summası, onıń muǵdarı hám quramı tákirar islep shıǵarıwdıń pátlerin belgilep beretuǵın sheshiwshi faktorlar esaplanadı. Toplaw norması tikkeley toplaw summasınıń pútkil milliy dáramattıń kólemine salıstırmalı anıqlanadı:

S
S_n  ^s
I_n
bunda: S_n – toplaw norması;
*100%

S_s – toplaw summası; I_n - milliy dáramat.

Toplawdıń muǵdarı milliy dáramattaǵı toplaw hám tutınıw muǵdarları ortasındaǵı salıstırmaǵa da baylanıslı boladı.

3. Investiciyalar hám olardıń dárejesin belgilewshi faktorlar Investiciyalar (investment - I) – tiykarǵı hám aylanıs kapitalın qayta tiklew

hám kóbeytiwge, óndirislik quwatlıqlardı keńeytiwge jumsalǵan shıǵınlardıń pul formasındaǵı kórinisi. Ol pul qarjıları, bank kreditleri, akciya hám basqa bahalı qaǵazlar kórinisinde ámelge asırıladı. Pul qarjıları kórinisndegi investiciya nominal investiciya, mine usı pul qarjılarına satıp alıw múmkin bolǵan investiciyalıq resurslar real investiciya dep ataladı.
Investiciyalardı júzege shıǵarıw boyınsha ámeliy háreketler – investiciyalıq xızmet, investiciyalardı ámelge asırıwshı tárep - investor dep júrgiziledi.
Investiciyalıq xızmet tómendegi derekler esabınan ámelge asırılıwı múmkin:

• 
  investorlardıń óziniń finanslıq resursları (payda, amortizaciya ajıratpaları, pul amanatları hám t.b.);
  
• 
  qarızǵa alınǵan finanslıq qarjılar (obligaciya zayomları, bank kreditleri);
  
• 
  tartılǵan finanslıq qarjılar (akciyalardı satıwdan alınǵan qarjılar, fizikal ıq hám yuridikalıq táreplerdiń pay hám basqa tólemleri);
  
• 
  mámleketlik byudjet qarjıları;
  
• 
  sırt el investorlarınıń qarjıları.
  

4. Toplaw hám investiciya ortasındaǵı teńsalmaqlılıqtı támiyinlew mashqalaları

Investiciya hám toplaw ortasındaǵı teńsalmaqlılıqtı támiyinlew baǵdarında bir qatar teoriyalıq kóz-qaraslar bir-birinen parqlanadı. Bul baǵdarda eń dáslep klassik ekonomistlerdiń kóz-qarasların kórip shıǵamız.
Klassik ekonomistlerdiń kóz-qarasındaǵı eń oraylıq jaǵday – bul olar tárepinen procent stavkasınıń hám investiciyanıń, hám toplawdıń funkciyası sıpatında qaralıwı esaplanadı (16.2-sızılma).
r

r₂

r₀ r₁

0