Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Aylanıs kapitalı. Óndiris ushın mashina, úskeneler, imarat hám qurılmalardıń ózi jetkilikli emes. Bunıń ushın shiyki zat, janılǵı, elektroenergiya, tutastırıwshı bólekler, olardı qayta islew yamasa jıynap ónim jaratıwshı jumıs kúshi de talap etiledi. Bularǵa sarplanǵan pul bolsa aylanıs kapitalın payda etedi.

Aylanıs kapitalı sonday kapital, onıń bazar qunı jaratılǵan tovar hám xızmetlerge tolıǵı menen hám birden ótkeriledi.

Aylanıs kapitalı ámeliyatta aylanıs quralları dep júrgiziledi hám buxgalteriyada esapqa alınadı. Aylanıs kapitalı bul firmanıń shiyki zat resursları, elektr energiyası, janılǵı, jumıs kúshine sarplanǵan qarjısı.
Aylanıs kapitalı tiykarǵı kapitaldan tómendegi belgileri menen ajıralıp turadı:

• 
  Aylanıs kapitalı materiallıq jaqtan qısqa waqıtta isletilip tamalanatuǵın qurallardan ibarat.
  
• 
  Aylanıs kapitalınıń bazar qunı tayarlanǵan ónimlerge birden hám tolıǵı menen ótkeriledi.
  
• 
  Aylanıs kapitalı sáwlelengen shiyki zat, materiallar hám tutastırıwshı bóleklerdiń materiallıq forması ónimde óz kórinisin tabadı.
  
• 
  Aylanıs kapitalı óziniń qunın ónimlerge birden ótkerip barǵanlıqtan onıń aylanısı tez boladı. Tiykarǵı kapital bir márte aylanǵanda aylanıs kapitalı kóp márte aylanıp úlgeredi. Onıń aylanıwı bir óndirislik ciklldıń ózinde júz beredi.
  
• 
  Tiykarǵı kapitaldan ózgesherek, aylanıs kapitalı óndiristiń insan faktorı bolǵan jumıs kúshinde de sáwlelenedi. Ol jumıs kúshin j allawǵa sarplanadı, jumıs kúshi bolsa tovar hám xızmetlerdi jaratadı.
  

Tiykarǵı hám aylanıs kapitalınıń hár qıylı tezlikte aylanıwı olardıń salıstırmasına tásir etedi. Tiykarǵı kapital áste aylanǵanlıqtan ol óndiriste kóp talap etiledi. Kerisinshe aylanıs kapitalı tez háreket etkenlikten ol kem talap etiledi. Biraq tiykarǵı hám aylanıs kapitalınıń salıstırması óndiristiń xarakterine hám resurslardıń bahasına da baylanıslı.


¹⁶ Óndirislik cikl – bul tovar hám xızmetlerdi jaratıw hám satıwdı óz ishine alıwshı dáwir.

3. Isbilermenlik táwekelshiligi hám onı basqarıw

Isbilermenlik jolı bir tegis emes, onıń qıyırman-shıyırman jerleri de bar. Oǵan dus kelgen isbilermenler qaǵılıp-súrnigip turadı. Bul isbilermenlik xızmetinde qáwip-qáterdiń bar ekenliginen derek beredi, oǵan duslasıp onnan shıǵıp kete almaǵan isbilermenler bankrotlıqqa júz tutadı. Isbilermenlikte táwekelshilik degen jaǵday bar, oǵan duslasqanlardan biri kúshli bolǵanlıqtan pútin shıǵadı, basqası hálsizligi sebepli sınıp ketedi. Táwekelshiliktiń ózi ne?

Isbilermenlik táwekelshiligi – bul firmanıń gózlegen maqsetke erisiw jolında ol dus keletuǵın ekonomikalıq qáwip-qáterler.

Táwekelshilik firma xızmetiniń túrli táreplerinde júz bergenlikten ol túrlishe boladı:

1.