Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Resurslar bahası. Bul baha artsa qárejet artadı, eger ol kemeyse qárejet páseyedi. Soǵan muwapıq óndiriwshiniń alatuǵın paydası kemeyedi yamasa kóbeyedi. Payda kemeygende usınıs qısqaradı, ol kóbeygende bolsa usınıs artadı.

Óndiris texnologiyası. Texnologiya qansha joqarı bolsa, qárejetler sonshelli kem boladı, sebebi olar únemlenedi.

Finans quralları. Bulardıń qatarına salıqlar hám subsidiyalar (finanslıq járdemler) kiredi. Salıqlardıń artıwı qárejetlerdi arttırıp, paydanı qısqartadı, demek usınıs ta qısqaradı.

Bazarǵa usınıs etiletuǵın basqa tovarlar bahası. Bazarǵa uqsas, orınbasar yamasa birin-biri tolıqtırıwshı tovarlar shıǵarıladı. Olardan biriniń bahasınıń ózgeriwi basqasınıń usınısın ózgertip jiberedi, sebebi bul talapqa tásir etedi.

Bazar bahalarınıń ózgeriw itimallıǵı. Tovar usınısın óndiriwshiler bazar bahasın esapqa alıp qáliplestiredi. Payda da, zıyan da bahaǵa baylanıslı bolǵanlıqtan óndiriwshiler tovardı, bazarǵa birden shıǵarıwı yamasa qolaylı waqıttı kútip shıǵarmay turıwı múmkin.

Resurslar hám óndiris quwatlıqlarınıń jeterli bolıwı yamasa bolmaw ı. Usınıstıń artıwı ushın qosımsha óndiris imkaniyatları bolıwı zárúr. Eger bular bolmasa, baha artqan jaǵdayda da usınıs kóbeymeydi. Resurslar sheklengenlikten olardı kóbeytiw waqıt talap etedi.

Usınısqa tásir etiwshi faktorlar túrlishe hám hátteki qarama-qarsı baǵdarda baradı hám bul onıń tegis emes ózgeriwine alıp keledi.

3. Bazar teńsalmaqlıġı hám onı qáliplestiriw jolları

Eger talap mútájlikti bildirse, usınıs óndiris imkaniyatın bildiredi. Bazar ushın eń maqul jaǵday talap hám usınıs ortasındaǵı teńsalmaqlıqtıń támiyinleniwi esaplanadı. Sol jaǵdayda ǵana ekonomika bir kálipte rawajlanadı. Teńsalmaqlıq jaǵdayı talap penen usınıstıń teńlesip bir-birine sáykes keliwin bildiredi, buǵan baha quralı arqalı erisiledi. Talap hám usınıstıń teńsalmaqlasıwın tómendegi sızılmadan kórsek boladı (7.4-sızılma).
Sızılmaǵa muwapıq, 5 birlikke teń baha bolǵanda (P=5) 50 dana tovar satılǵan (Q=50). Sonda SD talap qıya sızıǵı menen AB usınıs sızıǵı M tochkasında kesilisken. Sol tochka teńsalmaqlılıq tochkası esaplanadı, sebebi sol jerde talap penen usınıs teńlesken. Bazar 50 dana tovardı 5 birlik bahada qabıl etken. Sonı názerde tutıp bazarǵa 50 dana tovar shıǵarılǵan. Eger usınıs bunnan qısqa bolǵanda KMN formasında sáwlelengen tovar deficiti, yaǵnıy qıtshılıǵı payda bol ar edi. Bunda talap qanaatlandırılmay qalar edi. Egerde usınıs 50 danadan kóbeyip ketse EMF formasındaǵı tovar artıqmashılıǵı payda bolar edi.



Baha (P)
Y

X
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Tovar (Q)