Давлати Сомониён

Давлати Сомониён
Давлати Сомониён дар авҷи қудрати Исмоили Сомонӣ
Пойтахт	Самарқанд дар солҳои 819—892,  Бухоро дар солҳои 892—999
Шаҳрҳои бузургтарин	Бухоро Балх Марв Нишопур Самарқанд Машҳад, Ҳирот
Забон(ҳо)	Порсӣ (фармони расмӣ динӣ/забони модарӣ), Арабӣ (фармони динӣ)
Дин	Ислом (суннӣ)
Майдон	2,850,000 км²
Аҳолӣ	10,000,000
Шакли ҳукмронӣ	Аморат
Сулола	Сомониён
Амир
- 819 то 855	Яҳё ибни Асад
- 999 — 1005	Исмоили Мунтасир
Таърих - 819 Таъсисдиҳанда - Сомонхудот - 892 то 907.

Давлати Сомониён (форсӣ: سامانیان‎; 819—999) — аввалин давлати соҳибистиқлоли тоҷикон. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои 819—999 дар бар мегирад.
Мундариҷа
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли 819 наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои Мовароуннаҳр ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — Сомониён гирифта шудааст. То соли 892 амирони Сомониён зери итоати Хилофати Араб қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ мебошад. Исмоил аз итоати арабҳо баромада соли 900 баъд аз мағлубияти Амр ибни Лайси Саффорӣ кишвари Хуросонро ба Мовароуннаҳр муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии ориёнажод ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии Исмоили Сомонӣ(892—907) ва амир Насри II (914—941) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.
Сардафтари адабиёти форсу тоҷик Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ, муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим Фирдавсӣ, олимони машҳури шарқзамин Абуали ибни Сино, Закариёи Розӣ, Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра илму ҳунар ва санъат ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Афғонистон ва қисман Туркманистону Қазоқистон ва ҚирғизистонуЭронро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри Бухоро буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст. Соли 999 бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби давлати Қарахониён забт карда шудааст.