Давлатчилик тарихи. Маъруза матни 3-курс 1-Мавзу. Сўнги ўрта асрларда Ўзбек хонликлари

6-машғулот
1. Совет ҳокимиятининг Ўзбекистондаги қатағонлик сиёсати


Ўзбекистонда дастлабки қатағонлар. Совет режими ўз ҳокимиятини мустаҳкамлаб олгач, унинг хусусиятлари тобора ошкора бўла бошлади. Бу ҳолат миллий республикалардаги раҳбар ходимларга муносабатда яққол намоён бўлди. Қарор топган маъмурий буйруқбозлик тизими ва унинг раҳбар ўзаги ҳисобланган Бутуниттифоқ коммунист (болшевик)лар партияси – ВКП (б) бу пайтга келиб “социализм асослари”ни қуришга жиддий киришди ҳамда жамиятнинг барча соҳаларида ҳукмронлик мавқейини эгаллади.
ХХ аср 20-йилларининг 2-ярми ва 30-йиллар бошида Ўзбекистон ССРда “Ўн саккизлар гуруҳи” (Абдураҳим Ҳожибоев, Иномжон Хидиралиев, Мухторжон Саиджонов ва б.), “Иноғомчилик” (ЎзССР Маориф халқ комиссари Раҳим Иноғомов ва б.), “Қосимовчилик” (ЎзССР Олий Суди раиси Саъдулла Қосимов ва б.), “Бадриддиновчилик” (ЎзССР Олий Судининг прокурори Шамситдин Бадриддинов ва б.), “Миллий иттиҳодчилар” ва “Миллий истиқлолчилар” (Мунавварқори Абдурашидхонов бошчилигидаги 87 нафар киши), “Наркомпрос” иши (ЎзССР Маориф халқ комиссари Маннон Рамзий, унинг ўринбосари Боту ва б.), “Ботир гапчилар” (Қўқонда Ашурали Зоҳирий бошчилигидаги 19 нафар киши) ва бошқа сиёсий ишлар тўқилиши натижасида ўзбек халқининг кўплаб етук фарзандлари қатағон қилинди. Бу даврда коммунистик партия сафларини “тозалаш” компанияси натижасида Ўзбекистон Компартияси аъзоларининг 25,6 % и фирқадан чиқарилди.
Раҳбар ходимларга шубҳа билан қараш, “халқ душманлари” ва “буржуа миллатчилари”ни аниқлаш ва ҳибсга олиш, турли “мухолифат” гуруҳларини фош қилиш авжига чиқди. Ўзбекистонда мавжуд тузумга мухолифатда турганлар ва унга қаршилик билдирганлар таъқиб остига олинди. Натижада оммавий қатағонлар юз берди. Ана шу пайтда “Ўн саккизлар гуруҳи”, “Иноғомчилик”, “Қосимовчилик”, “Бадриддиновчилик”, “Миллий иттиҳодчилар” ва “Миллий истиқлолчилар”, “Наркомпрос”, “Ботир гапчилар” иши каби сиёсий ишлар тўқиб чиқарилган эди. Совет режими 30-йиллардан бошлаб ўз халқига нисбатан оммавий террор қўллади. (2012 йилда “Ўн саккизлар иши” номли китоб чоп этилди).