Давлат ва жамият қурилиши ҳамда ижтимоий-сиёсий соҳадаги ислоҳотлар бўйича саволлар

Ҳуқуқий давлат ва унинг асосий белгиларини кўрсатиб беринг.

Ҳуқуқий давлат – ҳуқуқнинг устунлиги ўрнатилган, давлат органлари тизими ҳокимият ваколатларининг бўлинишига амал қиладиган, суднинг мустақиллиги таъминланган демократик давлат.
Ҳуқуқий давлат ҳуқуқ устунлигига асосланади. Барча фуқаролар, мансабдор шахслар, давлат органлари ва ташкилотларининг қонунларни ижро этилиши ва унга риоя қилишини тақозо қилади, фуқаро ва давлатнинг амалдаги қонунлар доирасида ўзаро жавобгарлигини назарда тутади, фуқаролик жамияти учун зарур бўлган фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинларини таъминлайди.
Ҳуқуқий давлатнинг белгилари қуйидагилардан иборат:
ҳуқуқнинг ҳукмронлиги;
давлат ҳокимияти тизимининг ҳокимият ваколатларининг тақсимланиш принципи бўйича шаклланиши;
мустақил суд ҳокимиятининг мавжудлиги;
инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг давлат томонидан белгиланганлиги, ҳимоя қилиниши ва кафолатланиши;
мулк шаклларининг хилма-хиллиги;
сиёсий кўпфикрлилик, кўппартиявийлик;
мустақил оммавий ахборот воситаларининг мустақиллиги, цензурага йўл қўйилмаслиги;
ривожланган фуқаролик жамиятининг мавжудлиги ва бошқалар.

34. 
    Ҳуқуқ нормаларини шарҳлашнинг аҳамияти ва унинг турларини ёритиб беринг.
    

Ҳуқуқ нормаларини шарҳлаш – бу ҳуқуқ нормаларининг мазмуни, мақсади ва моҳиятини аниқлаш ва тушунтиришга қаратилган фаолият. Ҳуқуқ нормаларини шарҳлаш мақсади ҳуқуқ ижодкорлиги субъекти назарда тутган ҳуқуқ нормасининг мазмунини аниқлашдан иборат. Ҳуқуқ ижодкорлиги субъекти ўз иродасини тил воситаларида ифодалайди.
Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни шарҳлашда унинг мазмунига ҳеч қандай ўзгартиш ва қўшимчалар киритилмайди ҳамда янги норма яратилмайди. Шу маънода айтиш мумкинки, ҳуқуқ нормаларини шарҳлаш ҳуқуқни қўллаш жараёнида муҳим ўрин тутади. Шарҳлаш ўз навбатида ҳуқуқни амалга оширувчиларни ҳуқуқ нормаларини бир хил маънода тушуниш ва айнан қўллашга йўналтиради. Зеро, ҳуқуқни қўллашдан олдин унинг маъно ва мазмунини яхшилаб англаб олиш керак. Субъектларга боғлиқ равишда ҳуқуқни шарҳлашнинг расмий ва норасмий турлари ажратиб кўрсатилади.
Расмий шарҳлаш ваколатли субъектлар, яъни давлат органлари ва мансабдор шахслар томонидан амалга оширилади, у махсус ҳужжатлар билан мустаҳкамланади ва ҳуқуқ субъектлари учун мажбурий характерга эга бўлади. Шарҳлашнинг бундай тури юридик аҳамиятга эга бўлади ва тегишли ҳуқуқий оқибатлар келтириб чиқаради. “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги қонуннинг 43-моддасида Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни расмий шарҳлаш норматив-ҳуқуқий ҳужжатда ноаниқликлар топилган, у амалиётда нотўғри ёки зиддиятли тарзда қўлланилган тақдирда амалга оширилиши белгиланган.
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунлари нормаларига расмий шарҳни Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди беради. Қонун ости ҳужжатлари нормаларига расмий шарҳни уларни қабул қилган органлар беради. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни расмий шарҳлаш жараёнида уларга нормаларни аниқлаштиришга қаратилган тузатишлар, ўзгартиришлар, қўшимчалар киритилишига йўл қўйилмайди.
Норасмий шарҳлаш ўз вазифасига кўра, бевосита ҳуқуқ нормаларини шарҳлаш ваколатига эга бўлмаган субъектлар томонидан амалга оширилади. Бундай субъектлар сифатида илмий муассасалар, олимлар, нодавлат ташкилотлари, амалиёт ходимларини кўрсатиб ўтиш мумкин. Шарҳлашнинг бундай тури юридик жиҳатдан мажбурий аҳамиятга эга бўлмайди.
Шу билан бирга, норасмий шарҳлаш қонунчиликни такомиллаштиришга, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолияти самарадорлигини оширишга, мамлакатда қонунийлик ва ҳуқуқий тартиботни мустаҳкамлашга ёрдам бeради. Ҳуқуқ нормаларини норасмий (илмий) шарҳлашга мисол сифатида Ўзбeкистон Рeспубликасининг Конституциясига шарҳ, Ўзбeкистон Рeспубликаси Жиноят кодeкси, Фуқаролик кодeкси, Мeҳнат кодeксига берилган шарҳларни кўрсатиб ўтиш мумкин.

34.