Davlat tili haqida

So’z yasash jarayonida ro’y beradigan o’zgarishlar.
O’zbek tilida so’z yasalish jarayonida so’z yasash asosiga yasovchi qismning qo’shilishi natijasida asos qismning tovush tarkibida ba’zan o’zgarish ro’y berishining guvohi bo’lamiz. Ularni quyidagicha guruhlash mumkin:
1. Sust, past singari so’zlarda –ay yasovchi vositasi qo’shilganda, yasashga asos qismda mavjud bo’lgan oxirgi “t” undoshi tushib qoladi. Masalan: susay, pasay kabi
2. Qizil, sariq kabi ikki bo’g’inli so’zlarda –ar –ay yasovchi vositalari yordamida yangi so’z yasalganda, yasashga asos qism bo’lgan qizilning “il” qismi va sariq ning ikkinchi bo’g’indagi “i” unlisi tushib qoladi. Masalan, qizil+ar-qizar, sariq+ay-sarg’ay kabi.
3. so’ra, sayla, quvna, to’qi, o’qi kabi ikkichi bo’g’ini “a” bilan tugagan so’zlarga –q, -v, yasovchi qo’shimchalarni qo’shilganda, yasashga asos qism oxirdagi “a” unlisi “o” unlisiga, “i” unlisi “u” unlisiga aylanadi. Masalan, so’ra+q-so’roq, sayla+v-saylov, quvna+q-quvnoq, to’qi+v-to’quv, o’qi+v-o’quv, kabi.
4. o’yin, qiyin, kabi ikki bo’g’inli so’zlarga –a yasovchi qo’shimchasi qo’shilganda, yasashga asos qismning ikkinchi bo’g’inidagi “i” unlisi tushib qoladi. Masalan, o’yin+a-o’yna, qiyin+a-qiyna kabi.
5. Son, yosh, ong kabi so’zlarga fe’l yasovchi –a yoki –la qo’shimchasi qo’shilganda asos qismda tovush o’zgarishi ro’y beradi. Masalan, sana, yasha, angla kabi.
Shu ko’rsatilgan o’zgarishlarning o’zi yoq o’zbek tilida ba’zi xollarda fuziya (fileksiya) elementlari ham mavjud ekanligini ko’rsatadi.
Ot yasalishi
a) affiksatsiya usuli : -chi: kashtachi ,suvoqchi; taqachi; sandiqchi; adabiyotchi;
-dosh; sinfdosh,yurtdosh; sirdosh,quroldosh.