Davlat tili haqida

MOZIY - O’tmish, hayotning o’tgan qismi, o’tgan davrdagi hayot. TANCHA - shevada Sandal. QUTIDOR - Qo’qon xonligida oliq-soliqlardan to’plangan pullarni qabul qilib oluvchi, saqlovchi va
b) Eskirgan so’zlar arxaizmlar – hayotimizda mavjud bo’lgan tushunchalarning eskirgan nomlaridir. Ularning bugungi adabiy tilda, albatta, sinonimi bo’ladi, chunki ular ifodalagan tushuncha hayotimizda bor. Bunda so’zning o’zi eskiradi, lekin u ifodalagan tushuncha saqlanadi va boshqa so’z bilan nomlanadi. M: oyoq (qadah, kosa), tilmoch(tarjimon), uzor (yuz), ulus (xalq) GUHAR - Gavhar(qimmatbaho tosh, marvarid, qimmatbaho toshlarning umumiy YOG’IY - Dushman, g’anim. nomi). ZAVJ - Er, qayliq. ZAVJA - Xotin, rafiqa.
Demak, so’zlarning eskirishi 2 xil yo’l bilan amalga oshadi:
a) so’z o’zi ifodalagan tushuncha bilan birgalikda eskiradi. Bunday so’zlarga tarixiy so’zlar deyiladi;
b) so’z eskiradi, tushuncha saqlanadi va u boshqa so’z bilan nomlanadi. Ular arxaik so’zlar deyiladi

Yangi qatlam
Tilimizda yangi paydo bo’lgan hamda yangilik bo’yog’i sezilib turgan so’zlar neologizmlar yoki yangi qatlam deb nomlanadi. Neologizmlar tilda zamonaviy va eskirgan qatlamga nisbatan oz miqdorda bo’ladi.
Yangi so’zlar tilda quyidagi yo’llar bilan paydo bo’ladi:
a) iqtisod, madaniyat fan va texnika, tashqi aloqalar sohasida katta yutuqlarga erishish natijasida tilimizga Yevropa tillari va boshqa tillardan bir qancha yangi so’zlar kirib keldi. M: avizo, broker, innovatsiya, knsensus, rezyume
b) arab va fors-tojik tillaridan kirib kelgan, eski o’zbek tilidagi ayrim so’zlar qaytadan tiklanib, yangi qatlamni tashkil qilishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, eskirgan qatlam zamonaviy yoki yangi qatlamga qaytishi m-n. M: vazir so’zi 80-yillargacha eskirgan so’z hidoblanar edi. Bu so’z minist ma’nosida qaytadan tiklanib, tilimizga qaytdi.
Yoki: hakam – arbitr, paychi – aksioner, vasiqa – mol-mulk olinganligi haqida hujjat
Neologizmlar nisbiy tushunchadir, ya’ni vaq o’tishi bilan ular o’zining yangilik bo’yog’ini yo’qotadi hamda zamonaviy qatlamga o’tadi. M: traktor, universitet kabi so’zlar 30-yillar uchun;
kosmonavt, kosmodrom kabi so’zlar 60- yillar uchun yangilik edi. Bugungi kun uchun zamonaviy qatlam hisoblanadi.