Дастурлаш асослари

“қоровул”
шаклидаги тармоқли ташкилотда маълумотнинг 
ҳаракати бир ходим томонидан кузатилиб, ва ҳатто, бошқарилиб туради. Бундай 
ролни одатда котиба, телефон станцияси оператори, диспетчерлар бажаради.
“Ғоявий етакчи”
ролини ижро этувчи шахс ѝз фикр ва эътиқоди билан
жамоанинг бошқа аъзоларига таъсирини ѝтказади. Кѝпинча бу хил таъсир 
норасмий бѝлиб, расмий ташкилот томонидан қѝллаб-кувватланмайди. Гуруҳ ҳам 
ѝз навбатида, ушбу шахс фикрига қулоқ тутишни маъқул кѝради ва у ѝз қарашини 
бу норасмий лидерга мувофиқлаштириб боради.
“Алоқачи”
шаклидаги тармоқда бирор-бир шахс икки гуруҳ ѝртасида 
воситачилик ролини бажаради. Ҳақиқий алоқачи ролини бажараѐтган шахс ҳеч 
қайси гуруҳга ѝзини киритмайди ҳамда бу ролни амалга ошириш расмий ва 
норасмий муносабатлар тизимида кузатилади.
“Чегарачи”
шаклидаги тармоқда алоқа тизимидаги ҳар бир ходим барча 
маълумотларга максимал даражада алоқадор бѝлади, марказ ва чекка қисмлар 
ѝртасида жуда кучли маълумот алмашуви йѝлга қѝйилади.
Демак, раҳбар, юзага келаѐтган вазиятга қараб, у ѐки бу маълумот 
алмашуви тармоғини ривожлантириши ва иложи борича ―чегарачи‖ шаклидан 
фойдаланишга интилиши лозим. Аммо, у ѐки бу тармоқ шаклини қѝллаш 
ходимлар савиясига, гуруҳнинг ечиши лозим бѝлган вазифага ва албатта, мавжуд 
вазиятга қараб танлангани маъқул. 
Ходимлар типологияси 
Ташкилот ходимлар мажмуасидан иборатдир. Жамоадаги ҳар бир ходим ѝз 
интилиш ва мақсадларига эга. Ташкилотни, жамоани бошқариш, авваламбор, 
унинг таркибий қисми бѝлмиш ходимларнинг хусусиятини инобатга олишни 
талаб қилади. Шахсининг ѝзига хослиги эса кѝп омиллар таъмирида шаклланади. 
Бу омиллар қаторида ѐшлик даври, оила муҳити ва хатто ирсий белгилар хам ѝз 
ѝрнини топган. Ташкилот миқѐсида турли характерли ходимлар ягона мақсад сари 
уюшадилар ва раҳбарнинг асосий вазифаси шу турли-туманликни ягона йѝлда 
бирлаштиришдир.