Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Йўғоноёқлар
Harmolita Motsch авлоди
Марказий Осиёда йўғоноёқнинг икки тури: қанотсиз йўғоноёқ (Philachyra aptera Portsch, синоними– Harmolita turkestanica Guss.) ва галл йўғоноёғи (Harmolita rossica Rim. Kors.) буғдойга зарар етказиб туради.
Зарари. Бу зараркунанданинг ҳар икки тури баъзан кўпгина миқдор буғдой поясини шикастлайди; қанотсиз йўғоноёқнинг иккинчи авлоди томонидан буғдой поясининг шикастланиши лалми кузги буғдойда 40,11 % га, баҳори буғдойда 54,25 % га етганлиги маълум (Родд, Гуссаковский ва Антова).
Марказий Осиёда қанотсиз йўғоноёқнинг биринчи авлоди иккинчи авлодига қараганда экинга кўпроқ зарар етказади, чунки биринчи авлод шикастлаган экин ҳосил бермайди; бунинг устига қанотсиз йўғоноёқнинг биринчи авлоди буғдойнинг энг бақувват дастлабки поясини танлаб шикастлайди.
Тарқалиши. Қанотсиз йўғоноёқ Ўзбекистонда—Жиззах, Куропаткино ва Қамаши туманларида лалми экинларга зарар етказиб туриши аниқланган. Бу зараркунанда Россиянинг Европа қисмининг жанубида ва Ғарбий Европада ҳам учраб туради.
Галл йўғоноёғи Марказий Осиёда, Украинанинг жанубида, Белоруссияда, Шимолий Кавказда, Ўрта Волга минтақаларида, Орлов ва Пенза вилоятларида учрайди.
Таърифи. Йўғоноёқлар майда ҳашарот бўлиб, бўйи 5 мм дан ошмайди, орқасининг олди қисми яхши ривожланган (бошидан қисқа эмас); қорин бўйчаси жуда калта; қорнининг биринчи сегменти—“оралиқ сегменти”—яхши ривожланган, нисбатан узунчоқроқ; қанот томирлари жуда оддий тузилишда; эуритомид (Еигуtоmidae) оиласи учун жуда типик ҳашарот; оёғининг болдири бирмунча йўғонлашган.
Қанотсиз йўғоноёқда мавсумий диморфизм ҳодисаси жуда аниқ рўй бериб туради. Биринчи авлод (кўкламги) йўғоноёқнинг бўйи 2—2,5 мм келади; танаси қора тусда; боши ва кўкрагининг юқори томони сарғиш, бошининг олдинги қисми ва орқасининг олдинги биқинлари оқишроқ; сони, болдирининг юқори қисми ва панжаси қўнғир рангда. Йўғоноёқда қанотлар йўқ; боши ва кўкраги нисбатан узун туклар билан қопланган. Қорнидаги туклар сийрак жойлашган; мўйловидаги тўртинчи бўғим учи энидан бир ярим марта узун.
Йўғоноёқнинг ёзги авлодининг бўйи 3—3,5 мм келади, қаноти ҳам тўла ривожланган бўлади, мана шу белгилари билан кўкламги авлодидан фарқ қилади. Ёзги авлод мўйловининг тўртинчи бўғими учи энидан икки марта узун.
Галл йўғоноёғи 2,6—4 мм катталикда, танаси қора тусда, орқасининг олдинги қисмининг олдинги бурчагида оч-сарғиш ёки оқиш доғлар бор, мўйловининг таг қисми ва олдинги жуфт оёғининг болдири сарғиш, баъзан бошқа оёқларининг болдири ҳам сарғиш тусда бўлади. Қаноти яхши ривожланган; боши ва кўкраги майда ажинлар билан қопланган, оралиқ сегмент ҳам дағал ажинли, олдинги қисмида ўрталик эгатча билинар-билинмас даражада.
Йўғоноёқлар личинкаларининг бўйи 4,5 мм га етади; бунда қанотсиз йўғоноёқнинг иккинчи авлодининг личинкаси, биринчи авлод личинкасидан йирикроқ. Личинка туси оқ ёки сарғиш-оқ, шакли цилиндрик танаси майда ва билинар-билинмас тукчалар билан қопганган. Личинка орқасида бир қатор кўндаланг дўмбоқчалар бор, личинка шу дўмбоқчалар ёрдамида ҳаракат қилади.