Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

Bo'zchi g o ‘shiqfari.
O 'tm ishda turli matolarga bo‘lgan ehtiyoj 
faqat q o 'l m eh nati orq ali, oddiy to ‘qish dastgohlari vositasida 
qondirilgan.
B o‘z to 'q ish dastgohlari zax va qorong‘i hujralarda joylashgan. 
B o‘z to ‘quvchini b o 'zch i deb aytganlar. Bo‘z to ‘qish nihoyatda 
qiyin yum ush bo'Igan. Bo‘z to ‘qish uchun kecha-kunduz dastgohlar 
oldidan jilm ay ishlashga to 'g 'ri kelgan. Shunday qiyinchilikni yengish, 
c h a rc h o q n i 
un utish m aqsadida 
b o 'zch ilar k o ‘plab q o 'sh iq lar 
yaratganlar. Bunday q o ‘shiqlarni bo'zchi qo‘shiqlari deb yuritishgan.
B o‘zchi q o ‘shiqlarida unumsiz va mashaqqatli bo'Igan bo'z to ‘qish 
m e h n a t i n i n g q iy i n c h i l i g i , b o 'z c h i b o z o r in in g k a s o d lig i, 
to ‘quvchilarning oilalaridagi 
muhtojlik va qashshoqlik xususida 
kuylanadi:
G o 'sh t ololm ay, gurda olgan bo'zchi,
Qiz ololm ay beva olgan bo'zchi.
M unchalar shildirab o ‘tar nochasi,
Q ip-qizil sholg'om ga o'xshar pochasi.
L ekin qo 'sh iq larn in g
ayrim larida bo 'zch in in g o 'z m ehnati 
s a m a r a s id a n q u v o n c h i, zav q i h am ta ra n n u m etilg an . B a 'z i 
to 'rtlik la rd a b o 'z c h i o 'z dastgohiga, ayniqsa, unda asosiy vazifa 
bajaruvchi detal-m okiga m urojaaat qilib, uni ishni to'xtovsiz davom 
ettirishga undaydi:
G 'a r-g 'a ra undan yuqori,
S in ach o 'p uning no'kori.
H oy-hoy, ustam ning do'koni,
O 'tgin, qora m okim endi.
H o z irg i p a y td a m a to to 'q i s h is h la rin in g te x n ik jih a td a n

---

avtomatlashtirilishi oddiy to ‘qish dastgohlarini siqib chiqarm oqda. 
S hu nd an m ikin, bo*zchi!ar q o ‘shiqlari h am asta-sekin u n utilib
bormoqda.
Urchuq qo'shiqlari.
U rchuq ju n d a n ip yigirish asbobi b o ‘lib, 
o ‘tm ishda gilam, shol va boshqa ju n m atolarni tayyorlashda o ‘sha 
ju n ipdan foydalanilgan. Urchuqda ip yigirish, asosan, xotin-qizlar 
m ashg‘uloti sanalgan. Bunday qo‘shiqlarda 
urchuqda ip yigirish 
m ehnatining badiiy tavsifi berilgan. U rchuq yigiruvchi qizning ip 
yigirishdagi mahoratini ko‘rsatish uchun nozik muqoyasalar qilinadi. 
C hunonchi, urchuq yigirayotgan qiz to ‘qigan ip ham 
nozik va 
pishiqligi jih atid an o ‘rgim chak to ‘qigan ipdan qolishm aydi. U 
urchuqda ipni sira uzmay, bir tekisda to ‘qishni san’at darajasiga 
ko‘targan. Shu sababli u urchuqqa shunday murojaat qiladi: 
Burayin qo‘lim bilan,
Gurillab aylan, urchug‘im.
Ipginam ch o ‘zilmasin,
K o'ngillar buzilmasin,
Ertasiga o'rm akda 
Ipginam uzilmasin.
Urchuqda yigiruvchi qiz o ‘zi yigirgan ipidan «ertasiga o ‘rmakda» 
nim a tayyorlanishini sira unutm ay te r to ‘kadi, zero, u shu ipdan 
puxta va pishiq qilib tayyorlanadigan m atoh sifatiga nisbatan o ‘zining 
m as'ulligini sira unutmagan. Shu sababli «ipginam uzilmasin» deya 
shijoat bilan ip yigiradi. Lirik qahram on ana shunday kechinm alar 
bilan yashaydi.
0 ‘rmak qo‘shiq!ari.
Xalqimiz orasida keng tarqalgan hunarlardan 
biri gilam, sholcha to ‘qish, ya’ni o ‘rm ak o ‘rishdir. Shu jarayonda 
ijro etilgan qo‘shiqlar o‘rm ak qo‘shiqlari deb yuritiladi.
Gilam va sholcha to ‘qish bo‘z to ‘qishdan ham og‘ir va mashaqqatli 
boMgan. U kishidan katta sabr-toqatni va m atonatni talab qilgan. 
0 ‘rmagimni to ‘qiym an,
K echa-kunduz to ‘qiyman.
Q achon tam om b o ‘Iur deb 
Ashulalar to ‘qiyman...
0 ‘rmak qo‘shiqlarida to ‘quvchilarga g‘ayrat tilash, ularni tezroq 
ishlashga da’vat etish motivlari yetakchilik qiladi.
T iku vchilik qo'sh iq la ri
xalq im izn ing u zoq asrlar davom ida 
shakllangan tikish-bichishga aloqador a n ’analarini ifodalaydi. Ular,

---

aksar hollarda, tikiladigan kiyimlarning turlari va ularga daxldor 
e ’tiqodlarga qarab ichki xilma-xillik hosil qilgan. Shu sababli bir 
kiyimga atalgan nam unasi boshqa kiyimni tikayotganda aytilmaydi. 
Shu zaylda bir-birid an farq qiluvchi kashtachilik, d o ‘p p id o ‘zlik, 
t o ‘n d o ‘zlik, zard o ‘z!ik va boshqa turkum larga mansub q o ‘shiqlar 
paydo b o ‘lgan.