Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

Kashtachilik qo'shiqlari.
0 ‘zbek kashtachiligi dunyoda mashhur. 
Xalqimiz bu h u n ar bilan ju d a qadim zam onlardan beri shug‘ullanib 
keladi va uni san’at darajasiga ko‘tarishga erishgan. Kashtachilikning 
b ir necha turlari mavjud. Bular 
bosma, jimalay, sanama, ilma
deb 
yuritiladi. U larn in g h ar biri k ash tachidan alohida 
m eh n at va 
m ahoratni, bilim va qobiliyatni talab etadi.
Kashta tikish bilan ayollar shug‘ullanishadi. 0 ‘tmishda h ar bir 
qizdan kashta tikishni bilish talab etilgan. Chunki u o‘z sepini o ‘zi 
tikkan kashtalari bilan to ‘ldirishi lozim sanalgan. Kashtaning turiga 
qarab, uni tikkan qizning qandayligiga, fe’l-atvoriga, qobiliyatiga baho 
berishgan va bu hoi kashtachilik qo‘shiqlarida o ‘z ifodasini topgan: 
Bosma
tikkan botir qiz,
Jimalay
tikkan chevar qiz.
Sanama
tikkan sardor qiz, 
lim a
tikkan ilgir qiz.
Kashtachilik q o ‘shiqlarining ayrim namunalarida u yoki bu kashta 
tu ri tavsiflanadi . U ning qanday tikilishi ta ’kidlab o ‘tiladi:
Ilm a
tikdim , ilib-ilib,
Tom osha aylang yonimga kelib.
Yoki:
Bosma
tikar botirib,
Issiq suvga qotirib.
Jimaiayni
tepib tikar,
K o‘z nurini selday to ‘kar.
Tikuvchilik ishlari orasida kashta tikish to ‘n, ko‘rpa, ko‘ylak 
kabi narsalarni tikishga qaraganda bir muncha qiyin va mas“uliyatlidir. 
Bu kashtachilik q o ‘shiqlarida alohida tilga olib o ‘tilgan:
Jom ovdi jonli tikadi,
T o ‘rm agin egri tikadi.
T o ‘n tikish, ko‘rpa tikish —
U ni ko‘r ham tikadi.
Hozirgi paytda kashtachilik san’ati miiliy qadriyatlarimizdan biri

---

sifatida nihoyatda qadrlanadi. Uni yanada rivojlantirish, kashtado‘zlikni 
rag'batlantirish uchun qator chora-tadbirlar ko‘rilmoqda. H ar yili 
kashtachilarning an ’anaviy ko‘rik-tanlovlari o ‘tkazilib turilibdi. Eng 
yaxshi kashtado‘zlar uchun maxsus sovrinlar tashkil etilmoqda.
Kashtachilik qo'shiqlari barm oq vaznining 7-8 hijoli tizim ida 
yaratilib, ko‘pincha 
a-a~b-a va a -a -a -a
shaklida qofiyalangan. 
Bunday holatni do‘ppido‘zlik va to ‘n d o ‘zlik qo‘shiqlarida ham 
kuzatish mumkin.
D o'ppido ‘zlik q o ‘shiqlarida
bosh kiyimni e ’zozlash Vatan va yorga 
sadoqat motivlariga ulanib ketadi:
D o‘ppi tikdim childirm a,
C ho‘p-u xasga ildirma.
Yurtingni chindan sevsang,
Dushmaningga bildirma.
To‘n d o ‘zlik qo'shiqlarida
lirik qahram onning kasbga m uhabbati, 
yorga muhabbat tuyg‘usiga singishib, o‘zgacha joziba kasb etgan: 
Banorasdan to ‘n tikay,
Oldiga p o lpak tutay.
Yoqasiga gul solay,
Arabiyning xatiday.
Yuqorida keltirilgan to ‘rtliklarning dastlabkisida d o lpp ido‘zlik 
hunariga xos «childirma» usuli eslatilib, childirm ali tikilgan d o ‘ppini 
«хог-u xasga ildirmaslik» - xor qilmaslik, demakki, ozoda tutish 
yurtga bo‘lgan sevgini ham pokiza tutib, dushm anga sezdirmaslik 
holatiga muvoziy keltirilsa, ikkinchisida banorasdan tikiladigan to ‘n 
ta ’rifi yetakchi motivga aylangan, eng m uhim i, ikkala holatda ham
link qahram onning kasbga munosabati nafosatga yo'g' rilgan yo‘sinda 
ifodasini topgan.
Sarboz qo 'shiqlarida
 
esa o‘tmishdagi amirlik navkarlarining nojo‘ya 
xatti-harakatlaridan norozilik kayfiyati yetakchidir:
Karmana yurtidan chiqdim dalaga,
Bir to ‘da sarbozdan qoldim baloga.
Bir to ‘da sarbozga gel berib qochdim ,
Buxor darvozasin nayzalab ochdim.
0 ‘zbek xalq mehnat qo‘shiqlari juda boy va jan r e ’tibori bilan 
rang-barang bo‘lib, ular orasida 
qandolatchilik
 
va