Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Тил мушаклари
тилнинг асосини ҳосил қилади. Кўндаланг-тарғил 
тил мушакларининг тутамлари уч йўналишда жойлашган: тик, бўйлама ва 
кўндаланг. Тил мушаклари икки бўлакка (чап ва ўнг) зич бириктирувчи 
тўқима орқали бўлинган. Мушак тутамлари орасида жойлашган сийрак 
толали бириктирувчи тўқимада ѐғ бўлакчалари ва тил сўлак безларининг 
охирги қисмлари жойлашган. Тилнинг юза қисмида шиллиқ парданинг 
хусусий пластинкаси ва мушакли тана орасида кучли ривожланган 
бириктирувчи тўқимали пластинка бўлиб, у тўрсимон қаватни ташкил этади. 
Ушбу пластинка тилнинг тарновсимон сўрғичлари соҳасида энг қалин 
бўлади.
Тил сўлак безлари
3 турга бўлинади: оқсил, шиллиқ ва аралаш 
безлари. Ушбу безларнинг чиқарув йўллари тил шиллиқ пардасига очилади. 
Тилда кўплаб томирлар, нервлар ва нерв охирлари, мушаклар ораларида эса 
ѐғ ҳужайраларининг тўпламлари жойлашган. 
Оқсил сўлак безлари
тарновсимон ва баргсимон сўрғичлар атрофида 
мушаклар орасида жойлашган. Улар оддий тармоқланган найсимон 
безлардир. Чиқарув найлари тарновсимон сўрғичларнинг тарновларига ѐки 
баргсимон 
сўрғичларнинг 
орасига 
очилади, 
кўп 
қаватли 
ясси 
мугузланмайдиган, баъзан киприкчали эпителий билан қопланган. 
Шиллиқ сўлак безлари
асосан тил илдизининг ѐн қирғоқлари бўйлаб 

---

641 
жойлашади. Бу безлар якка – якка бўлиб жойлашган оддий тармоқланган 
альвеоляр-найсимон безлардир. Чиқарув найлари кўп қаватли, баъзан 
киприкли эпителий билан қопланган бўлиб, тил муртаклари крипталари 
тубига очилади. Ушбу безларнинг найсимон секретор охирлари шиллиқ 
ҳужайралардан ташкил топган.
Аралаш сўлак безлари
тилнинг олдинги қисмида жойлашган. Уларнинг 
чиқарув найлари (6 млн.га яқин) тил остида шиллиқ парданинг бурмалари 
бўйлаб очилади. Секретор бўлимлари тил мушаклари орасида жойлашган.