Chokan valixonov

CH.CH.VALIXONOV HAYOT VA FAOLIYATI HAQIDA ESSE

CH.CH.VALIXONOV HAYOT VA FAOLIYATI HAQIDA ESSE
XVIII asrning 30-yillarida. yuz yildan ortiq davom etgan ¹qozoq yerlarining Rossiya davlatiga qoʻshilish jarayoni boshlandi ­¹ . Chorizmning reaktsion mustamlakachilik siyosatiga zid ravishda Qozog‘istonning Rossiyaga ixtiyoriy ravishda qo‘shilishi katta progressiv ahamiyatga ega edi. ­Ilg'or rus madaniyati va fani qozoq demokratik madaniyatining rivojlanishiga samarali ta'sir ko'rsata boshladi. Rossiya ilg'or ­tafakkurining Qozog'istonga kirib kelishi qozoq xalqi ongida chuqur o'zgarishlarning boshlanishi bo'lib, ularning rus madaniyati va maorifiga intilishiga sabab bo'ldi. Cho‘qon Valixonovning ­tarixiy maydonga chiqishi faqat ­ikki xalq – rus va qozoq xalqlari o‘rtasidagi iqtisodiy va madaniy muloqot natijasida ro‘y berishi mumkin edi.
Ch.Ch.Valixonovning ajdodlari keksa sulton ­oilasiga mansub bo‘lgan. Uning bobosi Oʻrta yuz xoni Ablay birinchilardan boʻlib Rossiya fuqaroligini qabul qilgan va butun umri davomida Rossiya bilan savdo va siyosiy aloqalarni saqlab kelgan. Bu aloqalarni Ablayning toʻngʻich oʻgʻli Oʻrta juzning oxirgi xoni Vali rivojlantirdi* ² . Cho‘qon Valixonov ­familiyasini olgan Valiy o‘zining bobosi edi.
G. N. Potanin tomonidan qayd etilgan Valixonovlarning oilaviy anʼanalarida shunday ­xabar berilgan: “Xon Valining ikki qishlogʻi bor edi – biri Xon koʻlida, Koʻkchetovning sharqida, ikkinchisi Sirimbetda. Ablay Saymanning birinchi xotinidan avlodlar hali ham u erda (ya'ni, Burovoyda) yashaydilar. Ayganimning (xon Valining kenja xotini) Sirimbetdagi bolalari»* ³ .
Valixon va uning avlodlariga meros bo'lib qolgan asosiy shtab Borovoy ko'lida joylashgan bo'lib, turli nomlar bilan mashhur edi (Urda, Xon-kon, Xannin Qizil-Agashi va boshqalar).
toʻgʻrisida nizom” qabul qilingandan soʻng Vali xonning sobiq meros yerlari (mulklari) uning oʻgʻillari oʻrtasida boʻlinib berilgan. Uning tug'ilgan uyi Qizil-Agash qarorgohi to'ng'ich o'g'li Gubaydullaga o'tgan