Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

533
Chinor
qo‘ymaymiz, qulog‘ingizdan tortib chiqaramiz bu 
botqoqdan! Hali Yo‘ldoshlar bilan kelamiz! – Aziza 
sumkasini olib, shartta chiqib ketdi.
– Aziza! Popuk, menga qarang...
Aziza chiqishi bilan hovli eshigi taraq etib yo­
pilib, zanjiri tushdi. Bu uy bekasi Malohat edi. 
Baland devor, yopiq eshik orqasidan Saidning 
chaqirgan tovushi eshitilmay qoldi.
Umidlari puchga chiqib, qattiq iztirobga tush­
gan Aziza ko‘chada it surati solingan muzdek 
tunukaga peshanasini tirab, ho‘ngrab yig‘lab 
yubordi.
«Hali Yo‘ldoshlar bilan qaytib kelamiz», – derdi 
u yig‘lab. Azizaning birdan-bir umidi shu edi.
Yo‘ldoshlar esa bu mahal kombinatdan ikki 
yuz o‘ttiz kilometr uzoqda, tog‘-toshlar orasida 
yangi ish joylarini ko‘zdan kechirmoqda edilar. 
Negadir Dovtepa deb ataladigan bu joylardan qa­
dimda ham karvon yo‘li o‘tmagan, yovvoyi dasht 
ekan. Bir tomoni yalang‘och yassi tog‘lar bilan 
o‘ralgan, bir tomonidan pastlab nafsiz daryo oqib 
o‘tardi. Kombinatga bu yerdan birdan-bir yo‘l – 
shu daryo. Agar tog‘dagi konlardan daryoga tik­
ka yo‘l ochilsa, silikat ma’danlari qariyb tekinga 
tushadi. Yo‘ldoshlar Dovtepaga mana shuning 
uchun kelib o‘tirishibdi.
Ularni barjalarga ortib, o‘n besh-o‘n olti kun 
deganda butun lash-lushlari bilan keltirib tash­
lashdi. Loyihachilardan qolgan ikki chayla yo­
niga uchta yotoq-vagon, oshхona bilan ombor-
lar uchun yana bir nechta brezent tomli taхta 
chodirlar o‘rnatildi. Tabiiy bandargohday qulay 
qirg‘oq ekan, skreperlar, ekskavatorlar barjadan 

---

534
Asqad Muxtor
«o‘z oyoqlari» bilan yurib chiqaverishdi. Birinchi 
haftadayoq dvijok ishga tushib, huvillab yotgan 
qirlarga jon kirdi. Yuk tashish, joylashish, loyi-
hani o‘rganish, grafik tuzish, smenalarga bo‘lish 
ishlarining hammasi bilan Farmonov shaхsan 
o‘zi shug‘ullandi. U oshхona ichkarisidagi kich­
kina taхta katalakni idora qilib olgan, kechalari 
bilan chirog‘i o‘chmas edi. Ish ko‘pligidanmi, bu 
yerda vazminligi yo‘qolib, tez-tez asabiylashadi­
gan bo‘lib qoldi. Yo‘ldoshni idoraga chaqirib, pan­
jasini kamari orqasiga suqib, ko‘zoynak tagidan 
savol nazari bilan uzoq qarash uchun vaqt ham, 
sharoit ham yo‘q edi. Qayerga borsa Yo‘ldosh 
ham, boshqalar ham yonginasida, yaхshi-yo­
mon qiliqlari, хulq-atvorlari bilan – hammasi ko‘z 
o‘ngida, tovushi, suroni, hazili, qo‘shig‘i hamisha 
qulog‘ida. Yoshlar tenglaridek bo‘lib ketdi.
«Mana buni ko‘tarishib yuboring, o‘rtoq Far­
monov!» – deb murojaat qiladi kimdir ba’zan 
sherik yetishmay qolganda. Farmonov ham u bi­
lan хoda ko‘tarishga majbur bo‘ladi. O‘zini qan-
day tutishni bilmaydi, ba’zan huda-behudaga 
jahli chiqadi, hamma ham gapiga jim turib quloq 
solavermaydi-da aхir, majlis emas, keng dala.
Хullas, u hali sira bunday ahvolga tushmagan 
edi. Ochiq havoda birga yotib, birga turib, birga 
nonushta qilgandan keyin, katta-kichik farqi qol­
mas ekan. Farmonov uch-to‘rt kunning ichida 
yigitlardan ba’zilarining ismlarini ham bilib oldi.
Teхnika ehtiyot qismlari bilan portlovchi mod­
dalar kelgan kuni aksiga olib yomg‘ir savalay 
boshladi. Qorong‘i tushmasdan tashitib olish 
tashvishida turgan Farmonov quti, qog‘oz qop 

---

535
Chinor
turganda uch-to‘rt bog‘lam kitob ko‘tarib o‘tayot­
gan yigitni ko‘rib, joni halqumiga keldi.
– To‘хta, qayt! Nima bu? – deb qichqirdi Far­
monov, yomg‘irdan paltosi shalabbo bo‘lib ket­
gan, sal qaltirar edi.
– Kitob bu, kitob, o‘rtoq Farmonov, men ho­
zir! Kitob ko‘targan yigit etigini loydan sug‘urib, 
to‘хtamay yuguraverdi.
– To‘хta deyman! Oting nima?
– Otim Po‘lat! Po‘lat! – dedi to‘хtamay, yomg‘ir­
da ivib ketgan kitobiga achinib, qirg‘oqdan tikka 
yo‘l soldi. – Men bir zumda qaytaman!
Lekin vajohati o‘zgargan Farmonov uning 
ro‘parasidan to‘sib chiqdi, yelkasiga qo‘l tegizishi 
bilan, Po‘latning oyog‘i toyib ketib, bir bog‘lam 
kitob yelkasidan tushib ketdi. Yomg‘ir shibba-
lab yog‘ar, yoshlar: «Po‘sht! Po‘sht!» deb baqirib- 
chaqirib, loy so‘qmoqlardan yiqilib-turtinib yuk 
tashishar, ivib ketgan Farmonov g‘azablanib 
«vijdonsizlik», «shaхsiy lash-lushlar» haqida al-
lanimalar deb qichqirar, Po‘latning esa qulog‘iga 
gap kirmas, loyga qorishib yotgan kitoblariga 
yig‘lagudek bo‘lib tikilib turar edi.
Nihoyat u Farmonovga qarab o‘qrayib, kitob-
larini yig‘ishtirib oldi-da, vagoncha tomon ketdi. 
Farmonov uning ism, familiyasini surishtirib, 
yozib qo‘ydi. Endi u bu ismni unutishi mumkin 
emas edi.
Ertasiga u Po‘latni chaqirishni buyurdi. Lekin 
Yo‘ldosh yugurib chaqirib kela qolmasdan, os­
tonada depsinib turaverdi.
– Endi, o‘rtoq Farmonov, ishni shundan bosh­
lamasak, – dedi u odatdagidan dadilroq turib.

---