Буюк Дедактика

ТЎРТИНЧИ ПРОБЛЕМА.


Қандай қилиб ҳамма айни бир метод билан дарс ўтиши мумкин?
Натурал метод фақат битта ва уни ҳамма жойда қўлланиш керак. 40. Хамма фанларни ўқитиш учун, шунингдек ҳамма санъатлар ва тилларни ўқитиш учун ягона натурал метод мавжуд, бу XX, XXI ва XXII бобларда баён этилади. Ҳар сафар янги метод излаб топишдан кўра, зарур бўлиб қолганда, уни бир оз ўзгартириб дарс ўтиш осонку; муаллим ўқув фанининг моҳиятига қараб эмас, балки санъат ва тилларнинг қиёсий хусусиятларини ҳамда ўқувчиларнинг қобилияти ва ўзлаштиришини назарда тутиб, ўз фикри билан айрим ўзгаришларни киритади. Хуллас, йўловчи учун тўғри йўлдан бориш қулай бўлганидек ҳамма жойда натурал метод билан дарс ўтиш ўқувчилар учун хам жуда қўл келади. Жузий тафовутлар умумий асосдан бир оз четга чиқиш сифатида талқин қилинса, бу кўзга янада яққол кўринади.


БЕШИНЧИ ПРОБЛЕМА.


Кўп нарсани тушунишни қандай қилиб оз сўзлар билан ифодалаш мумкин?
Юзаки китоблардан кўра асосли қилиб ёзилган китобларни афзал кўрмоқ керак. 41. Ақлни кўп микдордаги китоблар билан ёки ортиқча гаплар билан банд қилишнинг хеч фойдаси йўқ. Бир қатор сомон ёки кепакка қараганда, бир бурда нон билан бир қултум вино кишига кўпроқ озуқа беради. Юзталаб мис тангани кўтариб юргандан кўра, ҳамёнга, битта кичкина олтин тангани солиб юрган яхши. Қоидалар масаласида хам Сенека ҳак гапни айтган: «қоидалар уруғлпкка ўхшаган бўлиши лозим, у оз бўлса ҳам, соз (ҳосилдор) бўлиши керак». Бешинчи бобда айтилган фикрларни бир эсланг. Инсон—бу кичик олам (микроскосма)дир, унда ҳамма хислатлар мавжуд, ёруғлик бўлса бас, у ҳамма нарсани кўра олади? Сунъий ёруғликда ишлаётган одамга ҳатто кичкина шамчироқнинг алангаси ҳам етарли. Шунинг учун, ҳам фанлар ва тиллар учун ҳажми кичик лекин мазмуни жиҳатидан яроқли бўлган асосий дарсликларни танлаб олиш ёки янгидан тузиб чиқиш керак. Улар (Сирах айтганидек 32,П.) қисқа ва мазмунли бўлсин, яъни ихчам, тушуниш жуда осон бўлган теорема ва қоидаларда асосий нарсаларни тўғри акс эттириши лозим, ўқувчи бу қоидалар ёрдамида ўз-ўзидан келиб чиқадиган бошқа нарсаларни қийналмай билиб олсин.