Буюк Дедактика

Оқибат: гапни чўзиб ҳажмини катта қилиб юборган китобларни пуч бир нарса деб ҳисоблаш лозим. 46. Бу қоидага биноан фақат қуруқ гаплардан иборат бўлган, фойдали нарсаларни ўргатмайдиган барча китобларни мактабда ўқитмаслик керак. Яхшироқ нарсаларни ўргатишга кўпроқ эътибор бериш лозим. Сенека айганидек (Письмо 9) сўзларга эмас, балки сезгиларимизга қараб иш тутишимиз зарур. Майли бундай китобларни ҳам дарсдан сўнг, тез ва йўл-йўлакай, батафсил ва чуқур тахлил қилмай, ундаги нарсаларни бажаришга жуда берилиб кетмасдан ўрганиш мумкин; чунки асосий куч ва ғайратни муҳимроқ нарсаларни билиб олишга сарфлаш керак.

3. 
   Ўқиш ва ёзишни бирга олиб бориш. 47. Ўқувчиларни ўқишга ва ёзишга бир вақтда ўргатиб борилса, иш енгиллашади. Хатто алфавитни ўрганаётгап пайтда ҳам болалар учун ҳарфларни ёзиб машқ қилишдан кўра қизиқтирадиган, ўзига жалб этадиган бошқа бирор усулни ўйлаб топиш қийин. Расм чизишга интилиш хислати болаларда табиий равишда мавжуд бўлгани учун ҳам улар бу ишни хурсандчилик билан бажарадилар; бунда икки хил сезги қатнашгани учун боланинг тасаввури кучли бўлади. Шунингдек кейинчалик бола тез ўқишни ўрганиб олгач, ўқиганларини ёзиб машқ қилсин, бу­нинг натижасида улар секин-аста нарсалар ҳақида или эгаллаб, хушахлоқлик ва тақводорликни ўрганадилар.
   
4. 
   Жуда яхши маслаҳат. Худди шунингдек болалар латинча, грекча ва яҳудийча ҳарфларни ўқишни ўргана бошлаган пайтдаёқ ишни осонлаштириш учун улар ўқиш ва ёзишни, сўзларнинг маъносини, ясовчи ва турловчи қўшимчаларни яхши ўзлаштириб олгунча турланиш ва тусланишга доир машқларни қайта-қайта ўқиш ва кўчириб ёзавериши керак. Демак бу ерда бир машқ натижасида тўрт иш бажарилади.
   

Бу усулни хамма жойда кўлланиш керак. Ишни анча енгиллаштирадиган бу усулни ҳамма дарсларда қўлланиш мумкин. Ўқитиш натижасида билиб олинганлар, Сенека айтганидек ёзиш туфайли ягона бир нарсага айлансин, ёки Августин ўзи ҳакдқа гапириб айтганидек биз билиб олганларимизни ёзиш орқали мустаҳкам лайлик ва ёзиш билиб олишимизга ёрдам берсин.