Буюк Дедактика

ТЎРТИНЧИ АСОС.


Асос чуқур ўрнатилиши лозим. 17. Табиат илдизни жуда чуқур жойлаштиради. Масалан, табиат хайвонларнинг яшаш органларини танасининг ичида жойлаштирган бўлади. Дарахтнинг томири қанча чуқур жойлашган бўлса, у шунча бақувват бўлади; агар унинг томирлари юзада бўлса, уни осонгина суғириб олиш мумкин.
Бузилган тартибни тузатиш. 18. Маълумки, болада ўқишга мойилликни жиддий равишда уйғотиш ва предметнинг ғоясини бола онгига чуқур сингдириш керак. Ғоя аниқ ўзлаштирилиб, мустаҳкамланиб олгандан сўнг санъат ёки тилни батафсилроқ ўргатишга киришиш лозим.


БЕШИНЧИ АСОС.


Ҳамма нарса ўз илдизидан ўсиб чиқади. 19. Табиатда ҳамма нарса фақат ўз ҳамма нарса ўз илдизидан ўсиб чиқади. Чунки, Дарахтнинг шохлари, пўстлоғи, барглари, гули, меваси -буларнинг ҳаммаси илдиздан ўсиб чиқади. Ёмғир юқоридан ёғиб, боғбон пастдан суғорса ҳам бари бир нам илдиз орқали дарахтнинг танаси, шохлари, новдалари, барги ва мевасига ўтади. Шунингдек боғбон қаламчани тананинг юқорисидан пайванд қилса ҳам, у дарахтга қўшилиб илдиздан қувват олиб ўсади. дарахтдаги ҳамма нарса илдиздан униб чиқади, унга бошқа жойдан барг ёки шохчалар келтириб ўрнатишнинг хожати йўқ. Худди шунга ўхшаб, қушнинг парлари ҳам унинг ўзидан ўсиб чиқади, бошқа қушлардан тўкилиб қолган парларни келтириб ўрнатиш мумкин эмас.
Техникада бунга амал қилинади. 20. Шунингдек тадбирли архитектор қўрган Техникада бунга бино фақат ўз пойдеворига ва кашакларига амал қилинади. таяниб тураверади, ён томонларидан тиргак қўйишга ҳожат қолмайди. Агар бино тирғовучга муҳтож бўлса, демак у мустаҳкам эмас, бари бир нураб тўшади.
21. Ҳовуз ёки сув омбори қўрган киши унга кўзада сув ташиб қуймайди, балки сувни ариқ ёки труба орқали оқизади.
Мактабларда. 22. Бу асосий қоидадан келиб чиқадиган хулоса шуки, ёшларга тўғри таълим бериш бу
ҳар хил муаллифларнинг асарларидан тўпланган сўзлар, иборалар, ҳикматлар, фикрлар йиғиндисини боланинг миясига жойлаш деган гап эмас, балки нарсаларнинг моҳиятини англаш, қобилиятини ўстириш керак токи Дарахтнинг куртагидан барг, гул, мева униб чиққанидек келаси йил эксак шу куртакларнинг ҳар биридан янги шохчалар ўсиб барг, гул ва мевалар чиқарганидек бола ҳам англаш қобилияти туфайли илм дарссидан (манбаларидан) доимо бахраманд бўлсин.