Буюк Дедактика

ЎНИНЧИ АСОС.


Ҳамма нарса бир бирига ўхшайди. 46. Табиат нарсаларни бир-бирига ўхшатиб яратади. Масалан, бир қуш қандай пайдо бўлса, бошқа қушлар ҳам, ҳаттоки бошқа хайвонлар ҳам, айрим сабабларга кўра, бир оз ўзгартирилиб худди шундай пайдо бўлган; ўсимликларда ҳам шу ҳолни кўрамиз; бир ўтпоя қандай қилиб уруғдан кўкариб ҳосил бўлса, ёки бир дарахт қандай экиб кўкартирилса, новда чиқариб, гулласа, бошқа ўсимлик ва дарахтлар ҳам ҳамма вақт ва хар доим шундай ҳосил бўлади. Дарахтдаги баргнинг биттаси қандай бўлса, бошқалари ҳам шундай бўлади, баргнинг шакли бу йил қандай бўлса, келаси йил хам, ундан кейин ҳам —ҳамма вақт худди шундай бўлади.
Қоидани бузиш. 47. Шунга биноан, ҳар хил ўқитиш методларини қўлланиш фақат ўқувчини қийнайди ва ўқитишни қийинлаштиради. Афсуски, ҳар хил муаллимлар фанларни турлича ўқитибгина қолмасдан, балки бир муаллимнинг ўзи, ҳам турлича Дарс беради, масалан, Грамматикани бир хил ўқитса, диалектикани бошқача ўқитади ва ҳоказо; вақоланки бу фанларнинг ҳаммасини ягона гармонияга мувофиқ, нарсалар билан сўзларнинг ўзаро боғлиқ эканлигини назарда тутиб, бир хил метод билан ўқитиш мумкин.
Тузатиш. 48. Шунинг учун ҳам бундан буён бу қоидаларга риоя қилиш зарур:
I. Ҳамма фанларни ўқитиш учун-айни бир хил методни қўлланиш, ҳамма санъатларни ўрганиш учун — айни бир хил методни, ҳамма тиллардан дарс бериш учун — айни бир хил методни қўлланиш керак¹.
II. Айни бир мактабда айни бир хил тартиб ўрнатиш ва ҳамма машқларни айни бир хил метод билан бажариш зарур.
III. Иложи борича айни бир фандан ҳамма ўқувчида айни бир хил китоб бўлиши лозим.
Шундай қилинса, ўқитиш ҳамма вақт осон бўлади, ўқувчи қийналмайди.


XVIII боб


ПУХТА ЎҚИТИШ ВА ЎҚИШНИНГ АСОСЛАРИ


Ҳозирги ўқишнинг юзакилиги. 1.Пухта билим олиб, мактабни битириб чиқаётган ўқувчиларнинг сони жуда кам, ўқувчиларнинг кўпчилиги эса юзаки билимлар билан ёки ҳатто фақат номигагина ўқиб чиқаётир, деган таъналар кўп одамлардан эшитилаётир, қуйингки, фактлар ҳам буни исботлаб турибди.