Буюк Дедактика

ОЛТИНЧИ АСОС.


Ҳеч бир нарсада асло шошилмаслик керак. 31. Табиат шошилмайди, секин - аста
ҳеч бир нарсада олға қарабборади. Қуш тезроқ бола очиш учун тухумини оловга ташламайди, балки ўз табиий ҳарорати билан ниҳоятда секин қизитади ва сўнгра бола очгач, улар тезроқ катта бўлсин деб донни ҳаддан зиёд бермайди (бундай қилса, болалари ҳалок бўлур эди), балки оз-оз, эҳтиёт билан овқатлантиради, дон­ни мурракнинг жиғилдони ҳазм қила оладиган даражада бериб туради.
Тақлид қилиш. 32. Шунингдек архитектор эндигина ясалган пойдевор устига девор қуриш ва, Шунингдек, деворлар устига дарҳол ёғоч қўйиб, томни ёпишга шошилмайди, чунки унча қуримаган пойдевор ҳали етарли даражада мустақкам бўлмайди ва у кейинчалик чўкиб, деворлар ёрилиб кетиши, ҳатто бино қулаб кетиши мумкин. Шунинг учун ҳам тошдан ясалган каттароқ биноларни бир йилда хам қуриб битказиб бўлмайди; бундай бинони тиклаш учун шошилмаслик керак
33. Боғбон эккан ниҳол биринчи ойдаёқ новдалар чиҳариб, ўсиб кетавермайди, ёки шу йилнинг ўзида мева тугмайди. Шунинг учун ҳам боғбон нихолни ҳар куни ишлов бериб, ҳар куни суғормайди, ерни тезроқ қизитиш учун дарахт тагига олов ёқмайди, ёки очилмаган оҳак ташлаб, устидан сув сепмайди, балки ниҳолга вақт-вақти билан ишлов бериб, суғоради, қуёшнинг ҳарорати билан кифояланади.
Қоидани бўзиш. 34. Демак қуйидагилар болага азоб беради:
1. Ҳар куни синфда олти, етти, саккиз соатлаб мажбуран ўқитиш ва бунинг устига шунча уй вазифаси ҳам бериш.
2. Баъзан бола ҳолдан тойгунча ва нервлари бўзилгунча ҳаддан ташқари, ўзундан-ўзоқ диктантлар ёэдириш, машқлар бажартириш, жуда катта текстларни ёд олдириш. оғзи жуда кичкина идишчага (бола ақлини унга ўхшатиш мумкин) суюқликни оз-оз) томчи-томчи қуймасдан бирдан ағдариш мумкинми? Албатта мумкин эмас, чунки бундай қилинса, суюқликнинг кўп қисми ерга тўкилади. Бола ўзлаштирганича эмас, балки ўзи хоҳлаганича ўргатмокчи бўлган муаллим мутлақо хато иш қилади, чунки боланинг қобилиятини буғмаслик балки ўстириш лозим, ёшларнинг мураббийси ҳам, врач сингари, табиатнинг ёрдамчиси бўўлиши мумкин, лекин унга ҳокимлик қила олмайди.
Тузатиш. 35. Шундай қилиб, ўқувчининг дарсларни осон ўзлаштириши ва ўқишдан қаноат ҳосил қилиши учун;
I. Синфда ўтиладиган дарс соатларини кўпайтирмаслик Чунончи тўрт соатдан оширмаслик уй вазифаси ҳам шунча бўлиши керак.
II. Боланинг хотирасини иложи борича толиктирмаслик фақат энг мухим нарсаларнигина ўргатиш, қолган материални боланинг ўз ихтиёрига ҳавала қилиш лозим.
III. Ҳамма нарсани боланинг дарсни ўзлаштира олиш даражасини эътиборга олиб ўқитиш керак зотан боланинг ёши улғая бориши ва ўқув машғулотларининг ўта бориши билан унинг
қобилияти хам ўса боради.